Το τελευταίο διάστημα έχουμε έρθει αντιμέτωποι με την εξάπλωση της πανδημίας και της υγειονομικής κρίσης του ιού Covid-19. Με κύριο λοιπόν στόχο τη διασφάλιση της προστασίας του κοινού, τα κράτη έχουν θέσει σε εφαρμογή ορισμένα μέτρα, τα οποία έχουν διαμορφώσει την καθημερινότητα μας, αλλάζοντας τη ριζικά.
Επιπλέον, καθώς όλο και περισσότερα μέτρα εφαρμόζονται κατά τη διασπορά του ιού, παρατηρούμε παράλληλα να γεννιούνται και να ενισχύονται νέα στρες επηρεάζοντας μας τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά. Η νέα πραγματικότητα είναι αλήθεια πως μας έχει απομονώσει, περιορίζοντας τις επιλογές που έχουμε να ελέγξουμε τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην καθημερινή μας ζωή όπως το κλείσιμο των επιχειρήσεων και των σχολείων, την οικονομική ευπάθεια και τον περιορισμό των θέσεων εργασίας, ο οποίος περιορισμός έχει οδηγήσει πολλούς στην ανεργία. Ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να έχουν περιοριστεί στο προσωπικό τους χώρο, εφόσον η παραμονή στο σπίτι είναι πλέον αναγκαία και η απομάκρυνση από αυτό αρκετά δυσχερής καθώς γίνεται δυνατή μόνο υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Τι συμβαίνει όμως όταν η έννοια του σπιτιού δεν εξασφαλίζει για όλους την θαλπωρή και την ασφάλεια; ΄Οταν ορισμένοι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να παραμείνουν στο σπίτι ενώ ζουν ιδιαίτερα δύσκολες καταστάσεις εντός του οικογενειακού χώρου;
Τι γίνεται όταν για αυτά τα πρόσωπα το <<Μένουμε σπίτι μένουμε ασφαλείς>> έρχεται σε πλήρη αντιπαράθεση με τη δική τους πραγματικότητα, όπου το σπίτι για αυτούς αποτελεί τον χώρο όπου λαμβάνει χώρα η σωματική, ψυχολογική κα σεξουαλική τους κακοποίηση; Δίχως να έχουν την άμεση επιλογή να απομακρυνθούν από αυτό, εφόσον η νέα πολιτική προστάζει την κοινωνική απομόνωση.
Σύμφωνα λοιπόν με τις ερευνητικές καταγραφές η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα καθημερινό γεγονός και έχει επίκεντρο τη γυναίκα αλλά και τα παιδιά τα οποία τις περισσότερες φορές είναι εκεί ως μάρτυρες τη στιγμή που διαδραματίζεται το σκηνικό βίας αλλά και πολλές φορές και τα ίδια ως θύματα. Η πραγματική του όμως διάσταση δεν μπορεί να διατυπωθεί γιατί μεγάλο ποσοστό γυναικών φοβάται ή ντρέπεται να το καταγγείλει.
Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, εκτεταμένο και ανθεκτικό στον χρόνο παρά τον αγώνα και τις κατακτήσεις των γυναικείων κινημάτων για την ισότητα των δύο φύλων και παρά την πρόοδο των σύγχρονων κοινωνιών.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι επίσης οι αναφορές και οι καταγραφές των περιστατικών της ενδοοικογενειακής βίας την περίοδο του εγκλεισμού που έχει επιβάλλει η πανδημία, όπου οι γυναίκες, παιδιά χρειάζεται να παραμείνουν στον ίδιο οικογενειακό χώρο για εκτεταμένο χρονικό διάστημα με το πρόσωπο που τους ασκεί βία. Είναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι τον προηγούμενο διάστημα ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ανέφερε μία ακόμη πανδημία, εκτός από αυτή του ιού covid-19, την παγκόσμια αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας.
Η ενδοοικογενειακή βία εκδηλώνεται μεταξύ των μελών διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, ανεξάρτητα από την κοινωνική , οικονομική τους θέση, το μορφωτικό τους επίπεδο, την εθνικότητα και την ηλικιακή τους ομάδα. Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί μια επίπονη εμπειρία για το πρόσωπο που γίνεται δέκτης της. Εμπειρία που παίρνει σωματική, ψυχολογική σεξουαλική και οικονομική μορφή στα πλαίσια ενός γάμου ή μιας άτυπης ερωτικής σχέσης.
Έτσι λοιπόν η ενδοοικογενειακή βία διαχωρίζεται ως προς τις μορφές της.
- Σωματική: Η σωματική βία περιλαμβάνει πράξεις που προκαλούν σωματικό πόνο, τραυματισμό εως και θανατηφόρα χτυπήματα (σπρωξίματα, χτυπήματα με γροθιές, χαστούκια, κλωτσιές, πιασίματα στον λαιμό, ξυλοδαρμό, εκσφενδόνιση αντικειμένων, ενώ ορισμένα θύματα απειλούνται με πιστόλι ή μαχαίρι).
- Λεκτική: Στη λεκτική βία παρατηρούμε λεκτικές επιθέσεις προς το θύμα όπως προσβολές, υποτιμητικά σχόλια και εκφράσεις, βρισιές, απειλές για την πρόκληση σωματικής βίας. Λέξεις που υποτιμούν και θίγουν το πρόσωπο ως οντότητα.
- Ψυχολογική βία. Εδώ εντοπίζεται η επικράτηση του φόβου, καθώς ανοίγεται ένας ψυχολογικός πόλεμος για το πρόσωπο που είναι στη θέση του θύματος. Τα πρόσωπα που κάνουν χρήση ψυχολογικής βίας προσπαθούν να επιβάλλουν και να επιρρίψουν τις ευθύνες στο κακοποιημένο πρόσωπο για την καταχρηστική τους συμπεριφορά παραποιώντας και διαμορφώνοντας την αλήθεια, λέγοντας τους μάλιστα ότι αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα με αποτέλεσμα να παρατηρείται μία αποδοχή του ρόλου του θύματος από το κακοποιημένο πρόσωπο και το αίσθημα ότι είναι υπεύθυνο και δικαίως του ασκήθηκε η βίαιη πράξη.
- Οικονομική. Στην οικονομική βία έχουμε να κάνουμε με τον οικονομικό έλεγχο του θύματος ως προς τη χρήση και τη διάθεση των οικονομικών πόρων της οικογένειας, χρησιμοποιώντας τον οικονομικό παράγοντα για την εξασφάλιση του απόλυτου ελέγχου. Το πρόσωπο εμποδίζεται από την απόκτηση της οικονομικής ανεξαρτησίας καθώς αποκλείεται από τη διαχείριση των χρημάτων με αποτέλεσμα να νιώθει οικονομικά πλήρη εξαρτημένο από τον σύντροφο δίχως να μπορεί να καθορίσει τη ζωή του όπως το ίδιο πρόσωπο επιθυμεί. Έτσι λοιπόν κυριαρχούν τα συναισθήματα της ανασφάλειας αφού το πρόσωπο νιώθει εγκλωβισμένο και αβοήθητο.
- Σεξουαλική βία. Εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή δίχως τη θέληση του προσώπου μέσω της άσκησης σωματικής και λεκτικής βίας ή της απειλής ότι το πρόσωπο θα καταφύγει σε αυτή τη πράξη. Η σεξουαλική βία πλαισιώνεται από τη σωματική , λεκτική και ψυχολογική βία και αναγκάζει το πρόσωπο να υποστεί κάτι που δεν επιθυμεί.
- Κοινωνικός περιορισμός. Στον κοινωνικό περιορισμό το πρόσωπο-δράστης ασκεί συστηματικό και αυστηρό έλεγχο στις κοινωνικές δραστηριότητες του θύματος με αποτέλεσμα αυτός ο σχολαστικός έλεγχος να περιορίζει τις κοινωνικές επαφές του άλλου προσώπου ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του από το οικογενειακό ή και φιλικό του περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζει τον σφαιρικό έλεγχο στη ζωή του κακοποιημένου προσώπου.
Αν μπορούσαμε να καταλάβουμε για λίγο τη θέση των γυναικών αυτών και τι συναισθήματα βιώνονται από τις ίδιες, θα διαπιστώναμε ίσως ότι οι γυναίκες αυτές εσωτερικεύουν επώδυνα συναισθήματα, σκέψεις, παρορμήσεις, ανάγκες, επιθυμίες, μνήμες, φαντασιώσεις, ιδέες και ψυχοσυγκρουσιακά γεγονότα με αποτέλεσμα να βιώνουν έντονα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Το άγχος θεωρείται παθολογικό όταν διαταράσσει την συναισθηματική ηρεμία του ατόμου και προκαλεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα.
Πιο συγκεκριμένα οι παραπάνω διεργασίες αποκλείονται από το συνειδητό για την απομάκρυνση του άγχους, της ανησυχίας, της ντροπής, της ταπείνωσης, των ενοχών που μπορεί να προκαλέσει η συνειδητοποίηση τους. Κάνουμε λοιπόν λόγο για τον μηχανισμό άμυνας της απώθησης. Ο μηχανισμός αυτός ελέγχει ορισμένα κατεξοχήν οδυνηρά περιεχόμενα του ασυνειδήτου, ώστε να καθιστά αδύνατη την πρόσβαση τους στο συνειδητό. Η απώθηση ενεργοποιείται ακούσια για τη διαχείριση τέτοιων εξωτερικά οδυνηρών εμπειριών όσο και εσωτερικά επίπονων νοητικών διεργασιών. Όσο όμως τα απωθούμενα συναισθήματα παραμένουν αναλλοίωτα στο ασυνείδητο τείνουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στο συνειδητό μέσω μεταμφιεσμένων συμβολικών μορφών (όνειρα, ψυχονευρώσεις, γενικευμένες αγχώδεις διαταραχές όπου κυριαρχεί το υπερβολικό και ανεξέλεγκτο άγχος όπου επηρεάζει τις συναισθηματικές, γνωστικές, σωματικές και συμπεριφορικές λειτουργίες με την εμφάνιση γενικευμένης ανησυχίας, υπερκινητικότητας, αυπνιών και υπερδραστηριότητας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, προκαλώντας πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα τα οποία επιβαρύνουν την ψυχική και σωματική υγεία.
Οι γυναίκες αυτές βιώνουν επίσης έντονα συναισθήματα μοναξιάς και απελπισίας, κάνοντας τες να νιώθουν αδύναμες και μόνες, καταδικασμένες καθώς η συγκεκριμένη κατάσταση τους στερεί την αίσθηση της υψηλής αυτοεκτίμησης και ενισχύοντας τους τα αισθήματα κατωτερότητας. Αποδεχόμενες τον ρόλο του θύματος, εκφράσεις όπως <<εγώ τον έφερα σε αυτή τη κατάσταση, εγώ φταίω>> , <<με αγαπάει δεν θα το ξανακάνει>> , <<θα πηγαίνω με τα νερά του>>, <<έτσι είναι δεν θα αλλάξει, πρέπει να τον αποδεχτώ>>, << δεν έχω δικά μου λεφτά, πως θα τα καταφέρω;>>, <<έχω παιδιά, δεν μπορώ να φύγω>> είναι παρών στις σκέψεις του προσώπου, υποβάλλοντας τες σε μια διαδικασία συνεχούς φόβου και συναισθηματικής καταπίεσης. Ακόμη οι γυναίκες αυτές αισθάνονται σαν να βρίσκονται σε λήθαργο δίχως την εσωτερική δύναμη να αναλάβουν δράση για να φτιάξουν τη ζωή τους.
Επιπλέον τα αισθήματα ενοχής και φόβου είναι αρκετά ισχυρά. Καθώς ο φόβος αποτελεί μια πραγματικά δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, που προκαλείται ως απάντηση σε ένα εξωτερικά πραγματικό κίνδυνο ή απειλή, το οποίο συναίσθημα γίνεται αντιληπτό συνειδητά. Όπως το υπερβολικό άγχος προκαλεί διέγερση του νευρικού μας συστήματος έτσι και ο φόβος εκδηλώνεται με επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού και της αναπνοής όπως και με γαστρεντερική δυσφορία. Επίσης τα κακοποιημένα πρόσωπα στρέφουν το συναίσθημα του θυμού στον ίδιο τους τον εαυτό έτσι τα αισθήματα πικρίας είναι ιδιαίτερα έντονα εφόσον δεν έχουν εξωτερικευτεί ποτέ. Αρνούμενες τον θυμό που νιώθουν για το πρόσωπο που τους άσκησε βία.
Έτσι αποκλείουν από τη συνείδηση τις αγχόγονες εμπειρίες, οι οποίες ως υπαρκτά γεγονότα θα προκαλούσαν συναισθήματα και σκέψεις που το πρόσωπο θα αδυνατούσε να διαχειριστεί. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός που η άρνηση ενός αρκετά δυσάρεστου και επίπονου γεγονότος έχει επί πολύ διαρκέσει ως παρεπόμενο οι απόπειρες τρίτων προσώπων του στενού κύκλου του προσώπου να εκδηλώσουν την πραγματικότητα πέφτουν σχεδόν στο κενό, αφού το πρόσωπο δεν αντιδράει άμεσα. Γενικά, οι συνθήκες που ευνοούν την ενεργοποίηση του μηχανισμού της άμυνας είναι η απειλή της ασφάλειας και της αίσθησης του αγαπάσθαι. Ως απότοκο να βιώνονται ενοχές, κατάθλιψη και να εκδηλώνονται ψυχοσωματικές ασθένειες. Οι γυναίκες που δέχονται ενδοοικογενειακή βία τις περισσότερες φορές επιρρίπτουν στον εαυτό τους τις ευθύνες ως προσπάθεια να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά του δράστη ή να επαναφέρουν την “αρμονία” στο περιβάλλον. Το άτομο έτσι χρησιμοποιεί τη λογική για να απωθήσει δυσάρεστα γεγονότα που του προκαλούν έντονο στρες με τη χρήση πιστευτών και λογικοφανών επιχειρημάτων που αποσκοπεί στην αποφυγή της συνειδητοποίησης των πραγματικών αιτιών της στάσης του και της ανοχής του όπως ΄φταίει η δουλειά του, θα είναι κουρασμένος’, ‘είχε πιεί’ , ‘εγώ τον οδήγησα εκεί, λογικό να αντιδράσει έτσι’ κλπ, θέτοντας έτσι ως αιτία της κακοποίησης της εξωγενείς παράγοντες. Ως συνέπεια η γυναίκα να νιώθει ότι δεν έχει η ίδια τον προσωπικό έλεγχο και ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει τη ζωή της.
Ιδιαίτερα πολύτιμη είναι η αναφορά στην Γενική Γραμματεία Ισότητας των φύλων η οποία διεξήγαγε μία έρευνα που διενεργήθηκε σε 70 γυναίκες θύματα βίας. Στην συγκεκριμένη έρευνα διαπιστώθηκε ότι η κακοποίηση υπήρχε από την αρχή της σχέσης, συνήθως με τη μορφή ψυχολογικής, οικονομικής και σωματικής βίας. Σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης εκδήλωσης των βίαιων περιστατικών, η πλειονότητα των ερωτώμενων ανέφερε ότι λάμβανε χώρα σε καθημερινή βάση (62,7%) και τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα (20,9%). Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης ότι οι δράστες κατηγορούσαν τις ίδιες τις γυναίκες (45,7%) ότι δεν είχαν σωστή συμπεριφορά και ότι δεν τους καταλαβαίνουν, ενώ σημαντική είναι και η αναφορά των (25,7%) που θεωρούσε τη συμπεριφορά τους φυσιολογική. Στην έρευνα υποστηρίζεται ακόμη ότι η συντριπτική πλειονότητα των κακοποιημένων γυναικών (87,1%) δεν έκανε κάποια κίνηση να καταγγείλει καθώς και ούτε να αναφέρει το περιστατικό βίας, ενώ λόγοι που διαμόρφωσαν αυτή την επιλογή της σιωπής ήταν η αναφορά στη διστακτικότητα, την ανασφάλεια και στις απειλές από τον δράστη. Χρειάζεται τέλος να σημειωθεί ότι το 68,9% δήλωσε ότι είχαν μεγάλη στήριξη από το υποστηρικτικό-οικογενειακό περιβάλλον (γονείς, αδέλφια) ενώ παράλληλα το 59,5% ανέφερε και την στήριξη, βοήθεια που τους δόθηκε από τις δομές και τα κέντρα υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών.
Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα ότι τα πρόσωπα που δέχονται ενδοοικογενειακή βία ζουν πολύ δυσάρεστα συναισθήματα μεγάλης διάρκειας και έντασης τα οποία εσωτερικεύονται από τα ίδια κάτι που το κάνει ακόμη πιο δύσκολο για τη ψυχική τους υγεία.
Τι μπορεί να κάνει μία γυναίκα όταν ζει σε ένα μη-ασφαλές περιβάλλον κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού που έχει επιβληθεί εξαιτίας της διασποράς του ιού Covid-19;
- Είναι σημαντικό να αναζητήσεις και να απομνημονεύσεις ή να δημιουργήσεις έναν μικρό κατάλογο με τηλέφωνα πρώτης ανάγκης καθώς και να υπάρχει εύκολη πρόσβαση στο κινητό σου τηλέφωνο ώστε να μπορείς να το χρησιμοποιήσεις σε περίπτωση ανάγκης.
- Επίσης, σημαντικό βήμα είναι και η αναζήτηση ενός προσωπικού χώρου εντός του σπιτιού. Η αναζήτηση και η επιλογή ενός χώρου αποτελεί αναγκαία κίνηση καθώς και η εξασφάλιση ότι ο συγκεκριμένος χώρος μπορεί να κλειδωθεί. Ενδεχομένως ένα μικρό ντουλάπι που να έχεις πρόσβαση μόνο εσύ και δεν είναι εύκολο και πιθανό να αναζητηθεί από το άλλο πρόσωπο. Είναι αναγκαίο να αναφερθεί εδώ ότι ο χώρος πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμος και να έχεις φυλαγμένο το κλειδί. Εφόσον βρεθεί αυτός ο χώρος θα χρειαστεί σε μία τσάντα να συγκεντρώσεις όλα τα πολύτιμα χαρτιά και πιστοποιητικά όπως αυτά της γεννήσεως και οικογενειακής κατάστασης, βιβλιάριο υγείας, φωτοτυπίες ταυτότητας, προσωπικά και νομικά έγγραφα. Επίσης τα απαραίτητα ρούχα και αντικείμενα που είναι όμως απολύτως απαραίτητα καθώς και τον κατάλογο με τα απαραίτητα τηλέφωνα που θα σου χρειαστούν για να επικοινωνήσεις.
- Αν είναι δυνατή η συγκέντρωση ορισμένων χρημάτων θα ήταν ιδιαίτερα βοηθητική.
- Απομάκρυνε επικίνδυνα και αιχμηρά αντικείμενα όπως μαχαίρια
- Αν υπάρχει καλή σχέση και επαφή με τους γείτονες ή με στενά πρόσωπα του ευρύτερου δικού σου κύκλου, πρόσωπα δηλαδή που εμπιστεύεσαι, θα ήταν μια καλή κίνηση να τους ενημερώσεις και να επικοινωνήσεις ανοικτά μαζί τους για να διασφαλίσεις ότι σε περίπτωση ανάγκης η σκηνικού βίας τα παιδιά μπορούν να καταφύγουν εκεί.
- Προσπάθησε να αποφύγεις να ξεκινήσεις κάποια λεκτική διένεξη ή αν την ξεκινήσει το άλλο πρόσωπο, προσπάθησε να μην συνεχίσεις τη λογομαχία ή να εξηγήσεις- δικαιολογήσεις τις πράξεις σου καθώς αυτό μπορεί να διεγείρει περισσότερο τον δράστη και να καταφύγει σε βίαιες πράξεις.
- Δεδομένου της κατάστασης όπου τα μέλη της οικογένειας είναι περισσότερο στον ίδιο χώρο, η επικοινωνία τηλεφωνικώς με δομές και γραμμές υποστήριξης είναι σχετικά δύσκολη, είναι αναγκαίο να βρεθεί λίγος χρόνος όταν μας δωθεί η ευκαιρία είτε να απομακρυνθούμε εμείς από το σπίτι εφόσον έχουμε εξασφαλίσει την επικοινωνία μας με τις γραμμές υποστήριξης ώστε να μας κατευθύνουν ανάλογα ή όταν το άλλο πρόσωπο λείπει από αυτό. Είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι για πρόσωπα που δεν μπορούν να τηλεφωνήσουν υπάρχει το email της γραμμής sos15900@isotita.gr
- Εάν η εγκατάλειψη του παιδιού φαντάζει δύσκολη κατά τη διάρκεια μάλιστα της πανδημίας η επικοινωνία με το οικογενειακό – στενό σας περιβάλλον είναι απαραίτητη, σε περίπτωση που χρειαστεί να καταφύγετε εκεί προσωρινά.
Τι υποστηρίζεται από τον νόμο!
Η Ενδοοικογενειακή βία είναι ένα έγκλημα που τιμωρείται από τις διατάξεις του Ν. 3500/2006 .
Η άσκηση κάθε είδους βίας ή κακοποίησης (ψυχολογικής, σωματικής, σεξουαλικής και συναισθηματικής), διώκεται από το Νόμο.
Άρθρο 1
Για τον παρόντα νόμο η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται αξιόποινη πράξη σε βάρους μέλους της οικογένειας σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 και τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα.
Άρθρο 2
ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΒΙΑΣ. Η άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας απαγορεύεται.
Άρθρο 6
Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α’ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β’ τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.
- Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση, δύο ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.
- Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών και αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση ενός έτους.
- Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη δέκα ετών.
Άρθρο 7
Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή
2. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προκαλεί τρόμο ή ανησυχία σε άλλο μέλος της οικογένειας, απειλώντας το με βία ή άλλη παράνομη πράξη, τιμωρείται με φυλάκιση.
Άρθρο 8
Βιασμός και κατάχρηση σε ασέλγια
- Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία ή σε άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της, τιμωρείται με κάθειρξη.
Άρθρο 9
Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας.
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο προσβάλλει την αξιοπρέπεια άλλου μέλους της, με ιδιαίτερα ταπεινωτικό λόγο ή έργο που ανάγεται στη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
- Με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών μέχρι τριών ετών τιμωρείται η πράξη της προηγ. παραγράφου, αν ο παθών είναι ανήλικος.
Νομική υποστήριξη.
Τι είναι;
Η νομική υποστήριξη αναφέρεταιι στη νομική συμβουλευτική και εκπροσώπηση καθώς και βοήθεια στις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Ενδοοικογενειακή βία και παιδιά.
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως σε καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας υποφέρουν και τα παιδιά. Τα οποία βιώνουν τα περιστατικά άμεσα και κυρίως τώρα όπου η παραμονή στο σπίτι όλων των μελών αναγκαία. Τα παιδιά -θύματα της ενδοοικογενειακής βίας συχνά εμφανίζουν έντονα ψυχοσωματικά συμπτώματα καθώς και άλλες διαταραχές. Οι συνέπειες της μαρτυρίας της οικογενειακής κακοποίησης στην ψυχική υγεία των παιδιών είναι αρκετά επιζήμιες και ενίοτε οι μνήμες, τα άλυτα ψυχοσυγκρουσιακά συναισθήματα, και οι έντονες εικόνες με τις οποίες έχουν συνδεθεί, ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή. Ορισμένες συνέπειες της οικογ. βίας στη ζωή των παιδιών είναι ( νυχτερινή ενούρηση, προβλήματα ύπνου, ευερεθιστότητα, μοναξιά, συναισθηματική δυσφορία, φόβος, έντονο άγχος και ανασφάλεια καθώς και περιπτώσεις αυτοκαταστροφικότητας)
Προσχολική ηλικία.
Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας είναι πιθανό να αντιδράσουν στο άγχος που τους προκαλεί το περιστατικό βίας σωματικά, δηλαδή με πονοκεφάλους, κοιλιακούς πόνους, παλινδρομικές συμπεριφορές όπως νυχτερινή ενούρηση, πιπίλισμα του δαχτύλου ή διαταραχές ύπνου. Τα παιδιά της ηλικίας αυτής βρίσκονται σε μία μόνιμη κατάσταση φόβου και άγχους περιμένοντας πότε και αν θα εκδηλωθεί το επόμενο βίαιο επεισόδιο. Ο εγωκεντρικός χαρακτήρας της ηλικιακής αυτής περιόδου ωθεί τα παιδιά να θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για κάτι που είπαν ή έκαναν.
Σχολική ηλικία.
Τα παιδιά της σχολικής ηλικίας εμφανίζουν συνήθως επίσης σωματικά συμπτώματα και παλινδρομικές συμπεριφορές. Υπάρχει, πρόσθετα, μεγαλύτερη πιθανότητα σχολικής αποτυχίας αλλά και χρήση βίας προκειμένου να επιλύσει ένα πρόβλημα ή να επιβληθεί, Οι σημαντικοί άλλοι – σημαντικά για το παιδί πρόσωπα (δάσκαλοι-φίλοι) διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για την ψυχοσύνθεση του παιδιού το οποίο βιώνει τέτοιες επίπονες καταστάσεις εντός του σπιτιού.
Εφηβική ηλικία.
Στην εφηβική ηλικία τα περιστατικά βίας επηρεάζουν ιδιαίτερα έντονα την ψυχολογία του παιδιού. Τα παιδιά της ηλικίας αυτής αναζητούν σταθερά πρότυπα. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε τοξικά και βίαια περιβάλλοντα είναι πιθανό να αναπτύξουν μία μιμούμενη ή αντιδραστική συμπεριφορά.
Την δύσκολη αυτή περίοδο του ιού covid-19, η οποία είναι ψυχολογικά δύσκολη για όλους, η εξασφάλιση ενός ήσυχου και σταθερού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντική για την ψυχική υγεία των παιδιών. Η επιβάρυνση του με βίαια σκηνικά και ξεσπάσματα τα επηρεάζει ιδιαίτερα, πόσο μάλλον αυτό το διάστημα όπου η επαφή και η συνάντηση με φίλους είναι δύσκολη.
Μία ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία με το παιδί σας για το τη συμβαίνει είναι αναγκαία, τις απαντήσεις που ενδεχομένως θα αναζητήσει το παιδί, χρειάζεται να τις βρει από εσάς, χωρίς ανακρίβειες και δικαιολογίες. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα πάντα μέσα στο σπίτι. Τα συναισθήματα ενοχής, ντροπής, θλίψης και φόβου είναι φυσιολογικό να συνοδεύουν την επιθυμία σας να μιλήσετε και να συνδεθείτε με το παιδί σας. Η τηλεφωνική γραμμή sos 15900 λειτουργεί 24 ώρες και επτά ημέρες την εβδομάδα προσφέροντας υπηρεσίες ψυχολογικής και κοινωνικής συμβουλευτικής.
Σημαντικός είναι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι μύθοι γύρω από την κακοποίηση. Τα βαθύτερα αίτια του κοινωνικού αυτού φαινομένου πρέπει να αναζητηθούν στις στερεοτυπικές πεποιθήσεις, οι οποίες αναπαράγονται από γενιά σε γενιά και έχουν εδραιωθεί με τη μορφή του <<έτσι είναι>> στις ηθικές αξίες και τα κοινωνικά πρότυπα του σύγχρονου ανθρώπου.
1ος μύθος. Μικρός αριθμός γυναικών κακοποιούνται.
- 1 στις 3 γυναίκες υφίστανται κάποια μορφή βίας σύμφωνα με τις παγκόσμιες στατιστικές.
- μικρός είναι ο αριθμός των γυναικών που το καταγγέλουν
- ενώ μεγάλος είναι ο αριθμός των γυναικών που αρνούνται να πιστέψουν ότι έχει συμβεί σε αυτές, λόγω της ντροπής που μπορεί να νιώθουν.
2ος μύθος. Τα θύματα βίας προέρχονται από χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον.
- Η ενδοοικογενειακή βία προέρχεται από όλα τα κοινωνικό-οικονομικά στρώματα και μορφωτικά επίπεδα.
- στις γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές είναι πιο δύσκολη η πρόσβαση στις δομές και στην ενημέρωση.
3ος μύθος. Στα θύματα βίας αρέσει το ξύλο.
- τα θύματα βίας υποφέρουν ψυχολογικά και σωματικά
- επιλέγουν τη σιωπή και τη παθητικότητα γιατί φοβούνται για την επιβίωση τους
- το θύμα συνήθως ανέχεται τη βία για να προστατεύσει κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας.
4ος μύθος. Τα παιδιά χρειάζονται τον πατέρα τους και ας είναι βίαιος.
- Τα παιδιά πράγματι έχουν ανάγκη και τους δύο γονείς όμως περισσότερη ανάγκη έχουν την ύπαρξη ενός ασφαλούς- μη τοξικού περιβάλλοντος για τη διασφάλιση της ψυχικής τους υγείας.
- δεν κάνουμε καλό στα παιδιά μας, υπομένοντας τη βία.
5ος μύθος. Οι γυναίκες προκαλούν την κακοποίηση τους
- οι γυναίκες που είναι ψυχολογικά εγκλωβισμένες στην πραγματικότητα της κακοποίησης συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους ή εξίσου συχνά η κοινωνία τις κατηγορεί ότι με την συμπεριφορά τους προκάλεσαν την κακοποίηση.
6ος μύθος. Η πρόκληση βίας συμβαίνει μόνο μία φορά
- Έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 2 % των περιστατικών συμβαίνει μία φορά και δεν ισχύει για την συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων.
7ος μύθος. Η βία οφείλεται στις εξαρτησιογόνες ουσίες (αλκοόλ, ναρκωτικά) και στην ανεργία
8ος μύθος. Τα θύματα μπορούν να φύγουν εύκολα και όποτε θέλουν από μία βίαιη σχέση
- οι κακοποιημένες γυναίκες δεν έχουν σχεδόν στις περισσότερες περιπτώσεις οικονομική ανεξαρτησία.
- Ντρέπονται και φοβούνται ότι θα στηγματιστούν και δεν θα υπάρξει άμεση βοήθεια και προστασία με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η πράξη βίας από τον σύντροφο.
- δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους.
Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις γύρω από τους ρόλους και τις ιδιότητες των φύλων επηρεάζουν βαθιά τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές. Η κοινωνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την διατήρηση των προκαταλήψεων. Τα μειωτικά μηνύματα για τις γυναίκες θεσμοποιούν μια υπονομευτική και μονοδιάστατη εικόνα των γυναικών. Επιπρόσθετα στοιχεία υποστηρίζουν την ύπαρξη του φαινομένου της απλής έκθεσης (Zajonc 1968) σύμφωνα με αυτό, οι άνθρωποι διαμορφώνουν τις στάσεις τους απέναντι στους άλλους ανθρώπους βασιζόμενοι στην επανειλημμένη αλλά ακούσια έκθεση σε ένα ερέθισμα ( πχ διαφημίσεις και ο τρόπος που προβάλλουν τον ρόλο της γυναίκας) αποκτώντας έτσι μια ασύνειδη οικειότητα. Σύμφωνα με τον Taifel οι προκαταλήψεις μαθαίνονται πριν ακόμη το παιδί να γνωρίζει οτιδήποτε για την ομάδα στόχο με αποτέλεσμα να χτίζεται να συναισθηματικό πλαίσιο που χρωματίζει όλες τις μετέπειτα πληροφορίες για μία ομάδα πχ των γυναικών. Τα μέλη της συγκεκριμένης ομάδας-στόχου διαμορφώνουν μια μη ευνοϊκή αυτο-αντίληψη με απότοκο να βιώνουν αισθήματα κατωτερότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η αυτοεκτίμηση που σχηματίζουμε για τον εαυτό μας δέχεται επιθέσεις από στερεότυπα και προκαταλήψεις σε καθημερινή βάση (λεκτικές και σωματικές επιθέσεις).
Οι άνθρωποι καταφεύγουν σε υποθέσεις για τις ικανότητες και την υπόσταση μας βάσει της ηλικίας μας, του φύλου μας, της εθνότητας μας και φέρονται σύμφωνα με αυτές. Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις για τα θύματα των προκαταλήψεων (πχ γυναίκες) οι οποίες σχετίζονται με μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πόνου και δυστυχίας, όπως περιορισμένες ευκαιρίες, σωματική βία, ανθρωποκτονία.
Το περιβάλλον και η μαθημένη συμπεριφορά συμβάλλουν στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του προσώπου. Συχνά τα πρόσωπα έχουν υπάρξει μάρτυρες σε αντίστοιχες συμπεριφορές των γονέων τους με αποτέλεσμα να έχουν προδικάσει τους ρόλους του φύλου. Του άνδρα ως αυτού που ασκεί την εξουσία και της γυναίκας ως παθητικού δέκτη. Έτσι σε μία προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε το προφίλ του άνδρα- θύτη, επισημαίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά αλλά και πιθανά βιώματα όπως:
- οι παραδοσιακές αντιλήψεις γύρω από τον ρόλο του άντρα.
- έλλειψη αυτοελέγχου και επίγνωσης των πράξεων τους, προβάλλοντας και μεταθέτοντας την ευθύνη στα άλλα πρόσωπα, αδυναμία εκτίμησης των αρνητικών επιπτώσεων που έχει η συμπεριφορά τους.
- χαμηλή αυτοεκτίμηση
- μέσα από την βίαιη συμπεριφορά και τον αυταρχισμό τους (έλλειψη ανεκτικότητας, η τάση μετάθεσης του θυμού, σεβασμό προς την εξουσία και τους φορείς της, εμμονή με την ιεραρχία και το status, ανάγκη για αυστηρά καθορισμένο έλεγχο) θέλουν να αποδείξουν ότι αξίζουν και έχουν οι ίδιοι τον έλεγχο.
- Συχνά χρησιμοποιούν το βίαιο σεξ ως μέσο για να αυξήσουν την αυτοεκτίμηση τους και τον ανδρισμό τους.
- κτητική συμπεριφορά
- σκηνές παθολογικής ζήλιας
- χρησιμοποιούν τη βία ως ένα τρόπο εκτόνωσης της εσωτερικής έντασης. (Η βία είναι μία επιλεγμένη συμπεριφορά).
Έρευνες σε Δυτικές Κοινωνίες, οι άνθρωποι τείνουν να προσδιορίζουν τις γυναίκες σε τέσσερις υπό-τύπους, αρχίζοντας από την γυναίκα που έχει τον ρόλο της νοικοκυράς, τη σεξουαλικά ελκυστική γυναίκα, την καριερίστα και τέλος τη φεμινίστρια / αθλήτρια / λεσβία, οι οποίες τονίζουν και προσπαθούν να προσδιορίσουν τις διαπροσωπικές διαστάσεις του χαρακτήρα της γυναίκας έναντι της ικανότητας που διαθέτει. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις έρευνες η τυπική γυναίκα βρίσκεται πιο κοντά στον υπό-τύπο της νοικοκυράς ή αυτού της σεξουαλικά ελκυστικής γυναίκας. Απεναντίας οι ανδρικοί υπό-τύποι διαχωρίζονται κυρίως σε αυτόν του επιχειρηματία και εκείνου του ανδροπρεπή, χρωματίζοντας κυρίως την πλευρά της ικανότητας και της δύναμης. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες βλέπουν τις γυναίκες ως μια περισσότερο υπονομευμένη ομάδα σε σχέση με τους άντρες.
Σύμφωνα με το βιβλίο Κοινωνική Ψυχολογία M. Α. HOGG, G. M. VAUGHAN εκδόσεις Gutenberg, τα ανώτερα θηλαστικά συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων έχουν μία έμφυτη αντίδραση φόβου για το μη γνώριμο και το ασυνήθιστο (Hebb & Thomson 1968), ο οποίος φόβος θα μπορούσε να προσδιορίσει και την ανάπτυξη αρνητικών στάσεων απέναντι σε ομάδες που θεωρούνται διαφορετικές. Η κοινωνία έχει συμβάλει στο να τοποθετεί τη γυναίκα και τον ρόλο της σε μία πιο ευάλωτη και καθορισμένη θέση, την γυναίκα ως νοικοκυρά η οποία είναι στην άμεση διάθεση του συζύγου. Επομένως ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κάποια πιο διαφορετική εικόνα, συμπεριφορά από την γυναίκα να φαντάζει ασυνήθιστη και ανοίκεια έτσι που ο νους να προσπαθεί να την κυριεύσει ώστε να γίνει πιο ελεγχόμενη.
Η κατανόηση του κύκλου της ενδοοικογενειακής βίας είναι σημαντική καθώς μας βοηθάει να κατανοήσουμε πως η γυναίκα φτάνει στη θέση του θύματος και αποδέχεται αυτό τον ρόλο.
ΓΡΑΜΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ.
Η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 λειτουργεί όλο το 24ωρο, 7 μέρες την εβδομάδα παρέχοντας υπηρεσίες ψυχολογικής και κοινωνικής συμβουλευτικής στις γυναίκες θύματα βίας. Ταυτόχρονα, για τις γυναίκες που καθίσταται δύσκολο να τηλεφωνήσουν υπάρχει το email της γραμμής στο sos15900@isotita.gr .
197. Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) Λειτουργεί 24 ώρες/ 7 ημέρες, χωρίς χρέωση.
Tα συμβουλευτικά κέντρα της Γενικής Γραμματείας σε συνεργασία με το κέντρο ερευνών για θέματα ισότητας (ΚΕΘΙ) και τους δήμους (Αθήνα, Πειραιά, Περιστέρι, Κερατσίνι, Χαλάνδρι, Φυλή, Αλεξανδρούπολη, Άρτα, Βέροια, Ιωάννινα, Ζάκυνθο, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Θήβα, Καβάλα, Καλαμάτα, Καστοριά, Κατερίνη, Κέρκυρα, Κοζάνη, Κομοτηνή, Κεφαλονιά, Κόρινθο, Κω, Λαμία, Λάρισα, Μυτιλήνη, Πάτρα, Πρέβεζα, Πύργο, Ρέθυμνο, Ρόδο, Σέρρες, Σύρο, Τρίκαλα, Τρίπολη, Φλώρινα, Χίο, Χανιά) προσφέρουν επίσης υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής συμβουλευτικής.
Όλα τα συμβουλευτικά κέντρα παρέχουν νομική συμβουλευτική και νομική υποστήριξη-βοήθεια και φέρνει τα πρόσωπα σε επαφή για την άμεση διασφάλιση συνεργασίας με τους δικηγορικούς συλλόγους της περιοχής τους.
Φιλοξενία – Προστασία
Τα πρόσωπα που δέχονται οικογενειακή βία έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενηθούν με τα παιδιά τους σε ξενώνες προσωρινής φιλοξενίας (καταφύγια) για το χρονικό διάστημα τριών εως και έξι μηνών. Στα καταφύγια αυτά παρέχεται τροφή και βασικά είδη ατομικής υγιεινής και ένδυσης. Επιπλέον οι γυναίκες συνεργάζονται με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς για την ψυχοκοινωνική τους υποστήριξη και παρέχονται όλες οι υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και νομικής συμβουλευτικής ή και εκπροσώπησης τους.
Απαραίτητο είναι να τονιστεί ότι οι διευθύνσεις των ξενώνων είναι απόρρητες, διασφαλίζοντας την ασφάλεια και προστασία των γυναικών και των παιδιών.
Επιπλέον οι ξενώνες φιλοξενίας είναι σε άμεση συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία και το επιτελικό τμήμα αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας για την καλύτερη-δυνατή ασφάλεια και παροχή βοήθειας.
Επίσης λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα υγειονομικά μέτρα κατά τη περίοδο της πανδημίας εξασφαλίζοντας την προστασία της υγείας των γυναικών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Βιβλίο: Κοινωνική Ψυχολογία (Μ.Α. ΗΟGG, G.M.VAUGHAN, επιμέλεια Αλεξάνδρα Χαντζή, εκδόσεις Gutenberg). Διεθνές περιοδικό Νοσηλευτικής ψυχικής υγείας τόμος 29, τεύχος 4,
άρθρο: οικογενειακή βία και covid-19 με τίτλο: (αυξημένη ευπάθεια και μειωμένες επιλογές υποστήριξης)
άρθρο: American psychological association με τίτλο: Το σπίτι δεν είναι πάντα καταφύγιο: Η κρίση ενδοοικογενειακής βίας εν μέσω πανδημίας covid-19). Yasmin B Kofman, Dana Rose Garfin.
άρθρο: Why He Hits: The psychology of an abuser. (Psychology Today)
άρθρο: Why Domestic Abuse Happens (very well mind)
άρθρο: The psychology profile of an abuser (exploring your mind)
άρθρο: Πληροφορίες για την οικιακή και ενδοοικογενειακή βία (1800respect)
διαδικτυακή σελίδα: Αriadne, www.kemea.gr
σημειώσεις σεμιναρίου με θέμα το άγχος ( Ανοιχτό παράθυρο)
πανεπιστημιακές σημειώσεις