Τι είναι η Εκλεκτική αλαλία (Selective mutism)?

Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που ανήκει στην ευρύτερη ομάδα των αγχωδών διαταραχών. Συνήθως κάνει την έναρξή της κατά την παιδική ηλικία, όμως αν το παιδί μείνει χωρίς φροντίδα, τότε μπορεί να επιμείνει ακόμη και κατά την ενηλικίωση του. Η διαταραχή επηρεάζει 1 στα 140 παιδιά, ενώ εμφανίζεται συχνότερα σε κορίτσια, σε παιδιά που μαθαίνουν μια δεύτερη γλώσσα, ή σε παιδιά που έχουν πρόσφατα μεταναστεύσει σε άλλη χώρα από εκείνη στην οποία γεννήθηκαν.

Τι δεν είναι?

Η εκλεκτική αλαλία δεν αφορά παιδιά ή ενήλικες οι οποίοι αρνούνται να μιλήσουν ή επιλέγουν να μείνουν σιωπηλοί εκούσια σε ορισμένες περιστάσεις. Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή μπορεί να θέλουν να μιλήσουν αλλά κυριολεκτικά δεν μπορούν, λόγο έντονου άγχους.

Επίσης η διαταραχή δεν αφορά σε οργανική αιτία ή τραυματισμό που επηρεάζει την ομιλία του ατόμου, ούτε σε μαθησιακές δυσκολίες, νοητική στέρηση, αυτισμό, ή άλλες συναφείς αναπτυξιακές διαταραχές.

Τέλος, η αλαλία δεν οφείλεται σε διαταραχή μετατραυματικού στρες, για παράδειγμα λόγω κακοποίησης, καθώς σε αυτή την περίπτωση η αδυναμία ομιλίας είναι πιο γενικευμένη, και ταυτόχρονα συνυπάρχουν κι άλλα εμφανή συμπτώματα ενδεικτικά του μετατραυματικού στρες.

Τι βιώνει το άτομο?

Το άτομο με εκλεκτική αλαλία όταν πρόκειται να μιλήσει με συγκεκριμένους ανθρώπους βιώνει άγχος σε τέτοιο βαθμό που πυροδοτείται μία απόκριση πανικού και κάνει το άτομο να παγώνει. Ωστόσο, τα άτομα μπορούν να μιλήσουν κανονικά σε κοντινά οικεία τους πρόσωπα.

Ποια είναι τα σημάδια πως κάποιος έχει τη εκλεκτική αλαλία?

Συνήθως η διαταραχή κάνει την εμφάνισή της μεταξύ του δεύτερου με τέταρτου έτους του παιδιού. Παρατηρείται όταν το παιδί αρχίζει να αποκτά διάδραση με ανθρώπους εκτός οικογένειας, ή στην έναρξη του σχολείου. Σημάδια τα οποία εμφανίζουν αυτά τα παιδιά κι ενδεχομένως υποδηλώνουν την παρουσία της διαταραχής είναι τα παρακάτω:

• Παγωμένο κενό βλέμμα, πρόσωπο ανέκφραστο, ελλιπής βλεμματική επαφή και ιδιαίτερη γλώσσα σώματος
• Νευρικότητα, ανησυχία, κοινωνική αδεξιότητα, ένταση στο σώμα, φτωχός έλεγχος κινήσεων σώματος
• Τάση να προσκολλάται σε οικεία πρόσωπα
• Αγένεια, έλλειψη εμπλοκής κι ενδιαφέροντος
• Το άτομο μοιάζει απογοητευμένο, θλιμμένο, ντροπαλό, αποτραβηγμένο, πεισματάρικο, επιθετικό

Μερικά παιδιά με τη διαταραχή εμφανίζουν μία μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ικανή ώστε να τους επιτρέπει να επικοινωνούν με χειρονομίες, όπως για παράδειγμα να γνέφουν και να κουνούν το κεφάλι αντί να πουν ναι ή όχι. Άλλα παιδιά πάλι, μπορεί αντί να μιλούν σε κανονική ένταση, να ψιθυρίζουν ή να μιλούν με αλλαγμένη φωνή. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις το παιδί δεν μπορεί να επικοινωνήσει με κανέναν εναλλακτικό τρόπο.

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου?

Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσεις αυτό που σου συμβαίνει. Εάν αισθάνεσαι λοιπόν ότι υπάρχουν φορές που κυριολεκτικά δεν μπορείς να μιλήσεις με συγκεκριμένα πρόσωπα, κυρίως ανοίκεια, τότε ενδέχεται να εμφανίζεις τη διαταραχή.

Σε δεύτερη φάση είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι η διαταραχή της εκλεκτικής αλαλίας, οφείλεται στο άγχος και μάλιστα ένα άγχος έντονα κοινωνικό, Η αδυναμία να μιλήσεις είναι το σύμπτωμα, ενώ η αιτία αφορά στο έντονο άγχος με το οποίο βιώνεις την επικοινωνία με ανοίκεια κυρίως άτομα.

Η ψυχοθεραπεία είναι ο ιδανικός τρόπος που μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου, καθώς μέσα από τη διαδικασία αυτή θα καταλάβεις και θα επεξεργαστείς σε βάθος την αιτία του τόσο έντονου άγχους που καθιστά αδύνατη τη λεκτική επικοινωνία σου υπό ορισμένες συνθήκες.

Πώς μπορώ να βοηθήσω κάποιο αγαπημένο μου πρόσωπο?

Μην πιέσεις σε καμία περίπτωση το άτομο (είτε παιδί, είτε ενήλικα) να μιλήσει. Χρειάζεται υπομονή, ψυχραιμία, να δείξεις κατανόηση και κυρίως αποδοχή στο άτομο αυτό. Έχει ανάγκη να αισθανθεί ότι μπορεί να χτίσει την αυτοπεποίθησή του με τη δική σου υποστήριξη. Βοήθησε το άτομο να βρει έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, υπενθυμίζοντας του ότι το σύμπτωμα αυτό οφείλεται στο άγχος του, και μόλις το φροντίσει και το επεξεργαστεί, θα μπορεί να επικοινωνεί και πάλι ολοκληρωμένα.

Είναι επίσης σημαντικό, είτε και πάλι πρόκειται για παιδί είτε για ενήλικα, να μην ενισχύεις την τάση του να αποφεύγει κοινωνικές εκδηλώσεις. Συνόδευσέ το υπενθυμίζοντας του ότι μπορεί κοντά σου να αισθάνεται ασφαλής. Κατά τη διάρκεια αλληλεπιδράσεων, μπορείς να εκδηλώνεις με ένα χαμόγελο ή ένα βλέμμα την ενίσχυση προς το κοντινό σου άτομο όταν προσπαθεί να συνομιλήσει. Τέλος, καλό είναι να μην υπερβάλεις με τον ενθουσιασμό ή την ενίσχυση σου, γιατί μπορεί να φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα και ο λόγος του ατόμου να μπλοκάρει ξανά. Το νοιάξιμο σου είναι αρκετό αν το επικοινωνείς με μία υποστηρικτική τρυφερή στάση!

Ενδεικτική βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (2013). Anxiety Disorders. In Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.)