Το νέο νομοσχέδιο «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις» φαίνεται να φέρει τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα πιο κοντά στις διεκδικήσεις της σχετικά με τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, την τεκνοθεσία και κατ’ επέκταση την ορατότητα της ομογονεϊκής οικογένειας. Βάσει του ομώνυμου νομοσχεδίου, προβλέπονται ίσα δικαιώματα μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών στον πολιτικό γάμο, στην υιοθεσία, καθώς, επίσης, και οι δύο ομόφυλοι γονείς θα έχουν πλέον ίσα δικαιώματα απέναντι στο παιδί. Ωστόσο, το νομοσχέδιο δε θα αναγνωρίζει την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε ομόφυλα ζεύγη μεταξύ ανδρών, παρά μόνο στην περίπτωση που το παιδί γεννήθηκε με παρένθετη μητέρα σε χώρα του εξωτερικού. Αν και με ορισμένους περιορισμούς, αναμφίβολα το παρόν νομοσχέδιο ανοίγει το δρόμο προς την αποδοχή και την ορατότητα των ομογονεϊκών οικογενειών στην Ελλάδα.
Τα πολιτικά μέτρα που ισχύουν έως και σήμερα αναφορικά με τον γάμο και τη δημιουργία οικογένειας ανάμεσα σε ομοφυλόφιλα άτομα, δεν είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκά και δημιουργούν πλήθος εμποδίων. Η βασική τροχοπέδη των ισχυόντων νόμων αφορά την κηδεμονία του παιδιού μεταξύ ομόφυλων γονέων, καθώς μέχρι και σήμερα αναγνωρίζεται μόνο ο ένας από τους δύο ως γονέας του παιδιού, όντας βιολογικός ή θετός. Η συγκεκριμένη συνθήκη προκύπτει από το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται ο γάμος μεταξύ ομοφυλόφιλων, παρά μόνο η σύναψη συμφώνου συμβίωσης, η οποία δεν αποτελεί ισοδύναμη του γάμου, διότι δεν παραχωρεί τη δυνατότητα υιοθεσίας και από κοινού κηδεμονίας. Ως εκ τούτου, το συγκεκριμένο νομικό κενό δημιουργεί προβλήματα σε περιπτώσεις όπως ο χωρισμός του ζεύγους ή ο θάνατος του γονέα που του ανήκει η κηδεμονία. Με γνώμονα τα ισχύοντα νομικά μέτρα, οι ομογονεϊκές οικογένειες δεν αναγνωρίζονται επίσημα ως τέτοιες, αλλά ως μονογονεϊκές, ενώ στην πραγματικότητα υφίστανται αόρατες αρκετές δεκαετίες στην ελληνική κοινωνία.
Όπως κάθε πολιτική, νομοθετική και κοινωνική αλλαγή φέρει αντιρρήσεις, έτσι και το παρόν νομοσχέδιο βρίσκει αντίσταση από μία σημαντική μερίδα Ελλήνων πολιτών, καθώς ταυτόχρονα υποστηρίζεται θερμά από μία άλλη. Οι πολέμιοι του νομοσχεδίου θέτουν συχνά ορισμένους προβληματισμούς και επιχειρήματα ενάντια της ύπαρξης ομογονεϊκής οικογένειας, ενώ παράλληλα οι υποστηρικτές των προτεινόμενων μέτρων ανταπαντούν με μία επιχειρηματολογία υπέρ της ορατότητας της ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειας και του γάμου ομοφυλόφιλων. Για αυτό, θα ήταν ενδιαφέρον να παρουσιάσουμε ορισμένα επιχειρήματα των αντιμαχόμενων πλευρών.
Κατά: Το βασικότερο επιχείρημα όσων αντιτίθενται στο νέο νομοσχέδιο αφορά το «φυσιολογικό» και «κανονικό». Αναλυτικότερα, υποστηρίζεται πως ως «φυσιολογική» και «κανονική» οικογένεια θα ορίζεται πάντοτε μία οικογένεια της μορφής: πατέρας, μητέρα, παιδιά. Επομένως, μία οικογένεια η οποία αποκλίνει από την παραπάνω μορφή, αμέσως ορίζεται ως μη κανονική/μη φυσιολογική, άρα και ως λιγότερο κατάλληλη. Η συγκεκριμένη συλλογιστική βασίζεται στη βιολογία και τη φύση, στο γεγονός, δηλαδή, πως η αναπαραγωγική διαδικασία πραγματοποιείται μόνο μεταξύ ατόμων διαφορετικού φύλου. Επομένως, βάσει φυσιολογίας, οι ιδανικότεροι γονείς για ένα παιδί θα είναι πάντα ένας άνδρας και μία γυναίκα, καθώς είναι πλασμένοι με έναν τέτοιον τρόπο, που επιτρέπει μόνο σε αυτούς να τεκνοποιούν.
Υπέρ: Οι υπέρμαχοι, ωστόσο, δεν τοποθετούν τις ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες στο δίπολο του φυσιολογικού/αφύσικου, αλλά τις προσδιορίζουν συνήθως απλώς ως εναλλακτικές ή μη συμβατικές οικογένειες. Μάλιστα, υποστηρίζεται συχνά πως οι ομογονεϊκές οικογένειες είναι ιδανικότερες από τις ετεροκανονικές, καθώς οι πρώτες δημιουργούνται έπειτα από συνειδητό σχεδιασμό και ώριμη σκέψη. Στην περίπτωση ενός ετερόφυλου ζεύγους, όμως, η οικογένεια είναι πιθανό να συμβεί κάτω από τυχαίες συνθήκες. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι αποτέλεσμα μίας απρόοπτης εγκυμοσύνης, η οποία με τη σειρά της να οδηγήσει σε υποχρεωτικό γάμο και αναγκαστική δημιουργία οικογένειας. Αντίθετα, η επιθυμία για γονεϊκότητα από ομόφυλα ζεύγη προκύπτει πιο συνειδητά, καθώς σε καμία περίπτωση δε συμβαίνει τυχαία.
Κατά: Ως συνακόλουθο του παραπάνω συλλογισμού, σχετικά με τη δομή μίας οικογένειας (άνδρας, γυναίκα, παιδιά), ένα πρόβλημα που εκφράζεται ως προς την ομογονεϊκότητα, αφορά την απουσία γυναικείου ή ανδρικού προτύπου. Η στέρηση ενός προτύπου θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντική απώλεια στην ανάπτυξη του παιδιού. Στη συνθήκη που οι ομόφυλοι γονείς αποκτήσουν παιδί αντίθετου φύλου από το δικό τους, οι προβληματισμοί έγκεινται στο γεγονός πως δε θα μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τις ανάγκες του παιδιού, ειδικότερα την περίοδο της εφηβείας, λόγω μη ταύτισης του βιολογικού φύλου γονέα-τέκνου. Στην περίπτωση που το φύλο γονέα-παιδιού ταυτίζεται, το πρόβλημα εντοπίζεται στην έλλειψη επαφής με το αντίθετο φύλο, η οποία δύναται να οδηγήσει το παιδί στην αδυναμία σύναψης φιλικών και ερωτικών σχέσεων με άτομα του άλλου φύλου.
Υπέρ: Υποστηρίζεται πως οι ομόφυλοι γονείς τείνουν να ρυθμίζουν τον τρόπο ζωής τους και το άμεσο κοινωνικό και οικογενειακό τους περιβάλλον, ώστε το παιδί να διαθέτει τα αντίστοιχα υπολειπόμενα ανδρικά ή γυναικεία πρότυπα, μέσα από κοντινούς συγγενείς (παππούδες-γιαγιάδες, θείους-θείες) και φίλους των γονέων του. Έτσι, το παιδί δε θα στερηθεί κανένα από τα δύο φύλα κατά την ανατροφή του. Επιπλέον, η ίδια συνθήκη συμβαίνει και σε μία διαφορετική εναλλακτική μορφή οικογένειας, η οποία, ωστόσο, είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτή και δεν είναι άλλη από την μονογονεϊκή οικογένεια. Οι μονογονεϊκές οικογένειες, όμως, είναι περισσότερο κοινωνικά «αρεστές» από τις αντίστοιχες ομογονεϊκές, διότι η έλλειψη ενός ανδρικού ή γυναικείου προτύπου στην πρώτη συμβαίνει τυχαία (λόγω εγκατάλειψης, χωρισμού του ζεύγους ή θανάτου του ενός συντρόφου), ενώ στη δεύτερη μορφή οικογένειας, η έλλειψη ενός προτύπου είναι ουσιαστικά επιτηδευμένη.
Κατά: Ένα επιπλέον επιχείρημα κατά των οικογενειών ίδιου φύλου, είναι η πιθανότητα άσκησης bullying εναντίον του παιδιού ομόφυλων γονέων. Οι πολέμιοι του νομοσχεδίου με το πρόσχημα πως η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για μία τέτοια αλλαγή, υποστηρίζουν πως λόγω αυτής της ανετοιμότητας, τα παιδιά ΛΟΑΤΚΙ+ γονέων θα στιγματίζονται και θα πέφτουν θύματα εκφοβισμού. Σαφώς και ο εκφοβισμός αποτελεί μία δυσάρεστη συνθήκη, που πιθανότατα να έχει ως αποτέλεσμα τη μη ομαλή κοινωνικοποίηση και απομόνωση του παιδιού, η οποία ίσως να συνεπάγεται και τη μελλοντική ψυχική του αστάθεια. Το συγκεκριμένο σκεπτικό καταλήγει στη θέση πως θέτοντας σε προτεραιότητα τις επιθυμίες και τα δικαιώματα των ενηλίκων για γάμο και απόκτηση τέκνων, παραγκωνίζονται τελικά οι επιθυμίες και τα δικαιώματα των παιδιών για ένα ασφαλές και υγιές οικογενειακό πλαίσιο.
Υπέρ: Οι υποστηρικτές της ομογονεϊκής οικογένειας εκφράζουν πως αυτό το είδος οικογένειας, όπως και η μονογονεϊκή, υπηρετούν έναν εξίσου θεμελιώδη σκοπό: τη μείωση της απέχθειας απέναντι στο διαφορετικό. Τα παιδιά, ζώντας σε ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες, θα μάθουν την αρετή της αποδοχής και της ανεκτικότητας, ενώ παράλληλα θα αναγνωρίζουν ότι διαφορετικό δε σημαίνει απαραίτητα και επικίνδυνο. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα παιδιά θα προσφέρουν σημαντικό κοινωνικό έργο, καθώς μεγαλώνοντας σε μη συμβατικές οικογένειες θα βοηθήσουν ενεργά, ως πολίτες του αύριο, στην καταπολέμηση των κοινωνικών διακρίσεων και τη μείωση της προκατάληψης. Αναφορικά με την πιθανότητα να υποστούν bullying, η θέση των υποστηρικτών στρέφεται στο επιχείρημα πως με την κατάλληλη γονεϊκή στήριξη και φροντίδα, τα παιδιά δύνανται να διαχειριστούν την έκθεση σε στρεσογόνους και δυσάρεστους παράγοντες, όπως ο εκφοβισμός.
Καταληκτικά, η ορθή γονεϊκότητα δε θα έπρεπε να εξαρτάται από το φύλο και τις σεξουαλικές προτιμήσεις των γονέων, παρά μόνο από ατομικά χαρακτηριστικά, όπως η ικανότητα ενός οποιουδήποτε ατόμου για αφοσίωση, φροντίδα, σταθερότητα και βαθιά αγάπη προς το παιδί.
Βιβλιογραφία:
- Εφημερίς της κυβερνήσεως της ελληνικής δημοκρατίας (2015). Νόμος υπ’ αριθ. 4356: Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις. Ανακτήθηκε από: https://www.e-nomothesia.gr/
- Σχέδιο νόμου του Υπουργείου Επικράτειας με τίτλο «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις» κεφάλαιο Α’ – αντικείμενο Άρθρο 1 Σκοπός (2024). Ανακτήθηκε από: http://www.opengov.gr/ypep/?p=847
- Hermosa-Bosano, C., Hidalgo-Andrade, P., Marcillo, A. B., Olaya-Torres, A., Costa, P. A., & Salinas-Quiroz, F. (2022). “This is not what God intended”: Attitudes toward adoption by same-sex couples in Ecuador. Sexuality Research and Social Policy, 19, 1702-1716. https://doi.org/10.1007/s13178-022-00746-3
- Hollekim, R., Anderssen, N., & Andenæs, A. (2015). Images of children in views on same-sex adoption rights. Journal of GLBT Family Studies, 11(3), 229-247. https://doi.org/10.1080/1550428X.2014.947462
- Webb, S. N., Chonody, J. M., & Kavanagh, P. S. (2017). Attitudes toward same-sex parenting: An effect of gender. Journal of Homosexuality, 64(11), 1583-1595. https://doi.org/10.1080/00918369.2016.1247540
- Webb, S. N., Chonody, J. M., & Kavanagh, P. S. (2018). Do we think children need a mom and dad?: Understanding how gender ideology impact attitudes toward same-gender parent family rights. Journal of Homosexuality, 65(10), 1351-1371. https://doi.org/10.1080/00918369.2017.1374071
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
