Η παιδική μας ηλικία και οι αναμνήσεις της συσπειρώνονται γύρω από τις κλασσικές εκείνες ταινίες της Disney, που με νοσταλγία παρακολουθούμε ακόμα και στην ενήλικη ζωή μας.
Συγκεκριμένα, οι πρωταγωνίστριες πάντα μας προκαλούσαν δέος, καθώς παραμένοντας ηθικά ακλόνητες, κατόρθωναν με την μοναδική τους ιδιοσυγκρασία να αποκτήσουν όλα όσα επιθυμούσαν και κρυφά επιθυμούμε και εμείς. Κατάφερναν, στο πέρασμά τους, να σαγηνεύουν το αντικείμενο του πόθου τους, να δημιουργούν σταθερές και ακλόνητες φιλίες και να μάχονται αδιάκοπα για το κοινό καλό. Η αισιόδοξη έκβαση της ιστορίας τους μας κρατά βαθιά συνδεδεμένους μαζί τους καθώς με την διαδικασία της Προβολής παραπέμπουμε όλες τις ανεπιθύμητες σκέψεις και πεποιθήσεις μας σε κάποιο άλλο πρόσωπο.
Ένα χαρακτηριστικό είδος σκέψεων είναι οι φοβικές πεποιθήσεις όπως εκείνες τις αποτυχίας, της απόρριψης και της ανεπάρκειας που ερχόμαστε αντιμέτωποι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Συνεπώς, διακρίνοντας τις πριγκίπισσες των παραμυθιών μας να βιώνουν τα ίδια συναισθήματα και να καταφέρνουν πάρ’ αυτα την υπέρβασή τους, αποπνέει την ελπίδα και της δικής μας επιτυχίας.
Τα σπουδαία αυτά επιτεύγματα, οφείλονται στα Δυνατά Στοιχεία του Χαρακτήρα τους. Εκείνα τα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στο άτομο να μετατρέπει τις προσωπικές του ιδιαιτερότητες σε δυνάμεις. Απόρροια της χρήσης τους είναι η προσωπική άνθηση, η βίωση θετικών εμπειριών και η μέγιστη αποδοτικότητα σε ευρύ φάσμα πεδίων. Αποτελούν το μονοπάτι προς τον ιδεώδη εαυτό μας και την επίτευξη των βαθύτερων επιθυμιών μας.
Κατά τους Σταλίκας και Μυτσκίδου (2011), οι ιδιότητες αυτές σε μικρότερο βαθμό μας συνοδεύουν σαν προικισμένες καταβολές από την φύση και σε μεγαλύτερο βαθμό διατίθενται προς καλλιέργεια από πληθώρα περιβαλλοντικών ερεθισμάτων όπως η οικογένεια, φιλικά πρόσωπα και οι σημαντικοί άλλοι. Σύμφωνα με τους Peterson και Seligman (2004), αυτές οι δυνατότητες αναγνωρίζονται ως ηθικά γνωρίσματα που θεωρούνται κοινώς επιθυμητά με γνώμονα πολιτισμικούς, φιλοσοφικούς και θρησκευτικούς παραμέτρους. Χωρίζονται σε 24 Δυνατά Στοιχεία του Χαρακτήρα, τα οποία κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το περιεχόμενο τους σε 6 Αρετές– πανανθρώπινες ηθικές αξίες.
Ας γνωρίσουμε τις Αρετές αυτές μέσα από τις ιδιαίτερα γνωστές σε εμάς Πριγκίπισσες της Disney!
Χιονάτη – Η Αρετή της Ανθρωπιάς
Η πριγκίπισσα Χιονάτη, όπως την γνωρίσαμε από την ομώνυμη ταινία, είναι η ευγενική εκείνη προσωπικότητα η οποία με ανεξάντλητη αγάπη φροντίζει τους εφτά νάνους που την φιλοξενούν. Τους μαγειρεύει, τους περιποιείται, τους τραγουδά και κάνει την παρουσία της να μοιάζει με μια φωτεινή νότα στην ζωή των σκληρά εργαζόμενων νάνων. Η αρετή που πλημμυρίζει την καρδιά της πρωταγωνίστριας μας είναι η Ανθρωπιά. Η διαπροσωπική εκείνη αρετή που εμπεριέχει την φροντίδα και το φιλικό γειτνίασμα των ανθρώπων. Η κατηγορία αυτή αγκαλιάζει και περιέχει το Δυνατό Χαρακτηριστικό της Αγάπης, της Καλοσύνης και της Κοινωνικής Νοημοσύνης.
Μαλλιά Κουβάρια (Ραπουνζέλ) – Η Αρετή της Σοφίας
Η νεαρή Ραπουνζέλ παρουσιάζεται κλεισμένη σε έναν Υπερυψωμένο πύργο και δέσμια της κακιάς μητριάς της. Παρά την σωματική της καθήλωση στον πύργο, ο περιπετειώδης νούς της μικρής πρωταγωνίστριας την ωθεί στην αναζήτηση του κόσμου που επεκτείνεται εκτός του κάστρου. Με δημιουργικό και ευρηματικό τρόπο -κάνοντας τα πλούσια μαλλιά της σχοινί κατάβασης- καταφέρνει να δραπετεύσει και να ικανοποιήσει τον ενδόμυχο πόθο της για εξερεύνηση και μάθηση. Προικισμένη με την αρετή της Σοφίας η Ραπουνζέλ κατέχει την Αρετή του νου. Τα χαρακτηριστικά εκείνα που περιγράφουν την τάση για απόκτηση και αξιοποίηση της γνώσης. Στην κατηγορία αυτή “συγκατοικούν” η Δημιουργικότητα, η Περιέργεια, η Κριτική Σκέψη και η Αγάπη για Μάθηση.
Mulan – Η Αρετή Κουράγιο
Η Mulan ενσαρκώνει το ρόλο μια καταξιωμένης Κινέζας πολεμίστριας η οποία με ζήλο υπερασπίζεται την πατρίδα και την οικογένειά της σε έναν πόλεμο που κηρύσσουν οι Βόρειοι στην χώρα της. Μεταμφιέζεται ως άντρας για να λάβει μέρος στον πόλεμο, περνά με πυγμή από ποικίλες δοκιμασίες και μάχες οπού και τελικά αναγνωρίζεται ως αξία πολεμιστής από τον Βασιλιά της χώρας. Η αρετή που την συνοδεύει σε όλη αυτή την πορεία είναι το Κουράγιο. Αποτελεί την αρετή της ψυχής, η οποία αποτελείται από ιδιότητες που διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων έναντι των επερχόμενων εμποδίων. Στην κατηγορία αυτή συνυπάρχουν οι έννοιες της Γενναιότητας, της Επιμονής, της Ειλικρίνειας και της Ζέσης – ο ενθουσιασμός και η ενεργητικότητα στη ζωή.
Σταχτοπούτα – Η Αρετή της Εγκράτειας
Στο ομώνυμο παραμύθι, η ηρωίδα παρουσιάζεται ως μία φτωχή και ταλαιπωρημένη από την μοίρα κοπέλα, όπου η μητριά και οι θετές αδερφές της επιδεικνύουν πάνω της την σκληρότητα μιας κακεντρεχούς ανθρώπινης ψυχής. Μια ψυχή ταπεινή και συνετή που υπέμενε της κακουχίες και βρίσκει νόημα μέσα σε αυτές. Ξαφνικά, εμφανίζεται ένα πνεύμα που μεταμορφώνει την “ασχήμια” της σε μια πριγκηπική πραγματικότητα, στολίζοντας την με όμορφα και λαμπερά ρούχα συγκριτικά με τα συνήθη κουρέλια που αναγκαζόταν να φοράει. Με την αμφίεση αυτή κατορθώνει να φτάσει στον βασιλικό χορό όπου ο νεαρός πρίγκιπας σαγηνεύεται από τον ηλιόλουστο χαρακτήρα της. Ο χρόνος πιέζει. Η πρωταγωνίστρια μας αναγκάζεται να αποχωρήσει αφήνοντας πίσω το γοβάκι της, στοιχείο που οδήγησε τον πρίγκιπα να την ξαναβρεί και ….να ζήσουν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Το στοιχείο που ουσιαστικά μάγεψε τον πρίγκιπα ήταν η Αρετή της Εγκράτειας. Η ενδοπροσωπική αυτή αρετή που προστατεύει από την υπερβολή και την αλαζονεία. Εμπεριέχει τα χαρακτηριστικά της Ταπεινοφροσύνης, της Σύνεσης, της Συγχώρεσης και του Αυτοελέγχου.
Ψυχρά και Ανάποδα – Η Αρετή της Δικαιοσύνης
Στην ταινία Ψυχρά και Ανάποδα, εμφανίζονται οι ηρωίδες Έλσα και Άννα. Στην στέψη της Έλσας, η μικρή πρωταγωνίστρια Άννα γοητεύεται από τον Πρίγκιπα Χανς και ζητούν την ευλογία της μεγάλης της αδερφής. Η Έλσα εκνευρισμένη από το άκουσμα αυτό φανερώνει την μυστική δύναμη της -να μετατρέπει σε πάγο ότι αγγίζει- και ντροπιασμένη αποφασίζει να εγκαταλείψει για πάντα το βασίλειο. Η Άννα αποφασίζει να την ψάξει και αφήνει πίσω της τον Χανς να διοικεί. Το σχέδιο του Χανς να κατακτήσει το βασίλειο με ύπουλο τρόπο πετυχαίνει. Η Άννα βρίσκει την Έλσα και σε μια διαμάχη μεταξύ τους η Έλσα παγώνει την καρδιά της. Πλημμυρισμένη από την ορμή της αδικίας και του Θυμού επιστρέφει στο παλάτι και ηγείται για να αντιμετωπίσει τον Χανς. Η γενναία αυτή πράξη της ξεπαγώνει την καρδιά της Άννας ως “Πράξη αληθινής αγάπης”. Η ενδόμυχη πάλη των πρωταγωνιστριών να αντιμετωπίσουν την αδικία αναλαμβάνοντας ενεργό δράση της στέφει με την αρετή της Δικαιοσύνης. Αυτή η κοινωνική αρετή συναντάται σε στοιχεία που θεμελιώνουν την υγιή κοινωνική ζωή και περιέχουν τα δυνατά στοιχεία της Ηγεσίας, της Αμεροληψίας και της Ομαδικότητας.
Η πεντάμορφη και το Τέρας – Η Αρετή της Υπέρβασης
Η ιστορία διαδραματίζεται με την Belle να ζητάει το ομορφότερο τριαντάφυλλο που θα βρει ο πατέρας της στη διάρκεια του ταξιδιού του. Έτσι κατά την επιστροφή του κόβει το πιο όμορφο τριαντάφυλλα από την αυλή ενός εμπόρου που μόλις αντικρίζει την εικόνα μεταμορφώνεται σε Τέρας. Ζητά να τιμωρηθεί για αυτό ή εκείνος ή κάποια από τις κόρες του. Η Belle αποφασίζει να θυσιαστεί για χάρη του πατέρα της. Καταφθάνει στο πολυτελές βασίλειο όπου ζει με το Τέρας. Μετά από καιρό της ελευθερώνει για να δει τους δικούς της με την προϋπόθεση ότι θα γυρίσει σε μια εβδομάδα. Παρακαλώντας την οι αδερφές της αθέτησε την υπόσχεση της. Επιστρέφοντας στο κάστρο είδα κατάκοιτο το τέρας. Του εκμυστηρεύτηκε κλαίγοντας ότι αγαπούσε το τέρας, καθώς είχε κατορθώσει να εκτιμήσει την ομορφιά και την τελειότητα πίσω από την άγρια όψη του. Τότε ένα δάκρυ κύλησε στο σώμα του Τέρατος λύνοντας τα μαγιά και μεταμορφώνοντας το σε έναν όμορφο πρίγκιπα. Ο χαρακτήρα της νεαρής Belle κατακλύζεται από την αρετή της Υπέρβασης, μια πνευματική αρετή που δίνουν νόημα στη ζωή του ανθρώπου και του επιτρέπει την σύνδεση με κάτι ανώτερο. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται τα δυνατά στοιχεία της Εκτίμησης τής Ομορφιάς και της Τελειότητας, της Ευγνωμοσύνης, της Ελπίδας, του Χιούμορ και της Πνευματικότητας.
Ποια είναι όμως τα οφέλη των Αρετών;
Όπως είδαμε και στις παραπάνω ιστορίες, οι ιδιαιτερότητες των πριγκιπισσών είναι αυτές που τις οδήγησαν εν τέλει στους πολύτιμους καρπούς μιας παραμυθένιας ζωής. Είναι αξιοσημείωτο να παρατηρήσουμε και να αναγνωρίσουμε ότι η χρήση των αρετών και των δυνατών στοιχείων στην καθημερινότητα συνοδεύεται από πληθώρα πλεονεκτημάτων. Σύμφωνα με τους Güsewell και Ruch (2012), μέσω των δυνατών χαρακτηριστικών, οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με το καλό μέσα τους και συνεπώς βιώνουν θετικά συναισθημάτων. Επιτυγχάνεται η αύξηση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας καθώς αναγνωρίζουν τους εσωτερικούς πόρους που διαθέτουν και δημιουργούν άλλους διαπροσωπικούς και κοινωνικούς πόρους μέσω αυτών. Σύμφωνα με τον Seligman και συνεργάτες (2005), η αυξανόμενη χρήση των δυνατών σημείων οδηγεί σε ανάπτυξη Νοήματος στη Ζωή, ικανοποίηση, αυξημένη αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση.
Συνειδητοποιούμε πως το μυστικό κάθε πριγκηπικής πραγματικότητας όσο και αν αναζητείται σε κάτι πολύ απομακρυσμένο, ανώτερο ή επιβαλλόμενο βρίσκεται σε κάτι εσωτερικό, μικρό και απλό. Τη στιγμή της στέψης μας, είναι κάτι που βρίσκεται ακριβώς μέσα στα χέρια μας. Είναι η κορώνα των Αρετών που διαπλάθει την προσωπικότητα μας και που μόνο εμείς μπορούμε να την καλλιεργήσουμε μέσα μας. Με την ολοκλήρωση της στέψης, οι Αρετές τοποθετούνται ευλαβικά στην κορυφή του σώματος μας, στο κεφάλι, στον έλεγχο της λογικής και την έδρα της καρδιάς μας. Εκεί, οι Αρετές εσωτερικεύονται και φωλιάζουν, και ύστερα ορίζουν την δράση και την διάδραση μας με το μεγαλείο της λοιπής ανθρωπότητας. Συνεπώς, είναι οι διαφορετικές αρετές που επιλέγει ο καθένας από εμάς να καλλιεργήσει μέσα του το μέσο που θα μας βοηθήσει να καταλήξουμε στο επιθυμητό και ονειρεμένο, στο δικό μας “και ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα”.
Βιβλιογραφία:
Σταλίκας, Α. & Μυτσκίδου, Π. (2011). Εισαγωγή στην Θετική Ψυχολογία. Αθήνα: Τόπος.
Fredrickson, B.L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2(3), 300-319.
Freud, A. (1978). The ego and the mechanisms of defence. Taylor & Francis Ltd.
Güsewell, A. & Ruch, W. (2019). Are only emotional strengths emotional? Character Strengths and disposition to positive emotions. Applied Psychology: Health and Well-Being, 4(2), 218-239.
Macdonald, C., Bore, M. & Munro, D. (2008) Values in action scale and the Big 5: An empirical indication of structure. Journal of Research in Personality, 42(4), 787-799.
Linley, P.A. & Harrington, S. (2006) Strengths coaching: A potential-guided approach to coaching psychology. International Coaching Psychology Review, 1(1), 3-16.
Peterson, C. & Park, N. (2006) Character strengths in organizations. Journal of Organizational Behaviour, 27(8), 1149-1154.
Peterson, C. & Seligman, M.E.P. (2004) Character strengths and virtues: A handbook and classification. New York, NY : Oxford University Press.
Seligman, M.E.P. , Steen, T.A., Park, N. & Peterson, C. (2005) Positive Psychology in progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60, 410-421.
Photo by Pan Xiaozhen on unsplash.con