Ας αρχίσουμε με έναν μύθο :Το διαζύγιο είναι πάντα καταστρεπτικό για τα παιδιά. Δεν είναι πάντα καταστροφικό λοιπόν, μπορεί να είναι και λυτρωτικό. Αναμφιβόλως είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή ενός ανθρώπου, προκαλώντας κρίση στην οικογένεια.
Φυσικά, συνεπάγεται ριζικές αλλαγές, ενώ οι παράγοντες που προκαλούν έντονο στρες εξαρτώνται από : α) τις συνθήκες χωρισμού, β) την παρουσίαση γεγονότων που επαναφέρουν στη μνήμη στιγμές/συναισθήματα πρωτογενών σχέσεων (λ.χ. αδερφός, ύπαρξη συντρόφου στη ζωή του γονέα με το οποίο μένει το παιδί, τέλος από την ενδοψυχική κατάσταση, την προσωπικότητα δηλαδή του ατόμου. Οι παράγοντες προσαρμοστικότητας του παιδιού στη συνθήκη του διαζυγίου είναι πέραν της ηλικίας, η ιδιοσυγκρασία, η σχέση που είχε με τους γονείς, τα συστήματα υποστήριξης.
Είναι σύνηθες λοιπόν, παιδιά προσχολικής ηλικίας να νιώθουν θυμό/άγχος/φόβο να αντιδρούν επιθετικά, ακόμα και να παρουσιάζουν παλινδρομήσεις σε προγενέστερα εξελικτικά στάδια. Εμφανείς βελτιώσεις αναμένονται μετά τον πρώτο χρόνο του διαζυγίου, γεγονός βέβαια που επηρεάζεται άμεσα από τη σχέση που διατηρεί το παιδί με τον γονέα που έχει την επιμέλεια. Στη σχολική ηλικία, εκτός από θλίψη, άγχος και φόβο, υπάρχουν φαντασιώσεις πως ευθύνεται το ίδιο το παιδί για τον χωρισμό. Αναζητεί αιτίες ενώ βιώνει αισθήματα ντροπής καθώς διχάζεται, πιστεύοντας πως πρέπει να «πάρει το μέρος» ενός από τους δύο γονείς. Στο στάδιο της εφηβείας, εκτός από τα παραπάνω, μπορούν να παρατηρηθούν προβλήματα συμπεριφοράς στο σπίτι ή το σχολείο. Διοχετευμένος θυμός που αποτυπώνεται μέσω της αδιαφορίας για τη φοίτηση ή δείγματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Οι δυσκολίες συνηθίζεται να είναι περισσότερες στην ηλικία αυτή, καθώς παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη η διαμόρφωση της ταυτότητάς του.
Όσον αφορά την ιδιοσυγκρασία που αναφέρθηκε πιο πάνω, φαίνεται πως ένα παιδί που γενικά προσαρμόζεται εύκολα και δεν παρουσιάζει προβλήματα συμπεριφοράς, είναι πιο ικανό να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί τις επικείμενες αλλαγές. Αναφορικά με τις σχέσεις με τον γονέα, φαίνεται πως η σχέση που διατηρούσε το παιδί με τους γονείς πριν από το διαζύγιο, οι ίδιες θα εξακολουθήσουν να είναι, χωρίς να αλλάξουν μορφή. Χαμηλά επίπεδα προσαρμοστικότητας, εμφανίζονται όταν υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ των γονέων και μετά το διαζύγιο. Από την άλλη, θετική και συντομότερη προσαρμογή παρουσιάζεται όταν εξομαλύνονται οι εντάσεις και οι συγκρούσεις.
Η «ιδιότητα» του γονέα περνάει κρίση και ο ίδιος αισθάνεται ανίκανος, βιώνοντας συχνά την κατάθλιψη. Όταν συμβαίνει αυτό, συχνά το παιδί επωμίζεται και αναλαμβάνει ευθύνες που δεν αρμόζουν στην ηλικία του, παρεκκλίνοντας με αυτό τον τρόπο από την συνηθισμένη εξελικτική του πορεία. Λόγω της γενικευμένης κρίσης που βιώνει η οικογένεια, είναι απαραίτητο το παιδί να έχει άλλο υποστηρικτικό δίκτυο (φίλους, συγγενείς). Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες , έχει αποδειχθεί πως όταν οι συγγενείς δεν συμμερίζονται την απόφαση του διαζυγίου, δεν στηρίζουν το ίδιο το παιδί, ή ασχολούνται με δικά τους προσωπικά θέματα.
Η ανακοίνωση του διαζυγίου πρέπει να γίνει αφού η απόφαση είναι οριστική και εφ’όσον έχουν συζητηθεί πώς θα διαχειριστούν τις αλλαγές που θα προκληθούν. Οι γονείς πρέπει να είναι έτοιμοι να απαντήσουν στις ερωτήσεις που θα κάνει το παιδί. Το πότε θα ανακοινωθεί η απόφαση αυτή, έχει να κάνει με την ηλικία του παιδιού και την ωριμότητά του. Όσο μικρότερο είναι αυτό ηλικιακά, τόσο μικρότερο πρέπει να είναι το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ ανακοίνωσης και επικείμενων αλλαγών. Είναι σημαντικό να ανακοινωθεί όταν είναι παρόντα όλα τα μέλη, οι γονείς να μιλούν σε α’ πληθυντικό, επισημαίνοντας πως η μαμά και ο μπαμπάς θα το αγαπούν ό,τι κι αν συμβεί και πως δεν ευθύνεται για αυτή τους την απόφαση. Εξηγούν στο παιδί πως πλέον δεν θα μένουν μαζί αλλά και τις αλλαγές που θα έρθουν για παράδειγμα στο σχολείο και την καθημερινότητά του. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει πως μπορεί να αγαπά και τους δύο γονείς και πως δεν καλείται «να διαλέξει στρατόπεδο». Είναι απαραίτητο, να μην κατηγορεί ο ένας τον άλλον καθώς τα συναισθήματα εχθρότητας και το αρνητικό κλίμα, γίνονται εύκολα αντιληπτά από το παιδί και είναι πιθανόν τέτοια συναισθήματα να μεταφερθούν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις (τσακωμοί με συνομηλίκους). Συχνό είναι επίσης, οι γονείς να χαλαρώνουν τα όρια και τους κανόνες που ίσχυαν και τηρούνται μέχρι τώρα, καθώς αισθάνονται ενοχές εξαιτίας του διαζυγίου. Ωστόσο αυτή η συμπεριφορά μόνο βοηθητική δεν είναι, καθώς τα αποπροσανατολίζει.
Μερικοί από τους παράγοντες που δείχνουν να διευκολύνουν το παιδί στην καθημερινότητά του, ώστε να συμβαδίσει με τις νέες συνθήκες, είναι η επικοινωνία μεταξύ των γονέων, οι μικρές αλλαγές σε οικονομικό επίπεδο, η συμπεριφορά των γονέων απέναντι στο παιδί με εκδηλώσεις τρυφερότητας, αγάπης και εμπιστοσύνης. Φυσικά, όταν είναι εφικτό αυτό, σημαντικό είναι να διατηρούνται οι σταθερές στη ζωή του παιδιού όπως το σπίτι, το σχολείο η γειτονιά και οι σημαντικοί άλλοι. Εν ολίγοις, αν τα παιδιά διαπιστώσουν πως οι γονείς τους είναι ήρεμοι, χωρίς εντάσεις και τσακωμούς, αυτό δρα λυτρωτικά μέσα τους και τα βοηθά να το ξεπεράσουν γρηγορότερα.
Το πιο σημαντικό, που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι ο πιο κρίσιμος παράγοντας σε ένα χωρισμό είναι η συνεχής συνεργασία μεταξύ των γονιών. Μια φιλική και πολιτισμένη σχέση, που επιτρέπει το συντονισμό πάνω σε όλα τα θέματα που αφορούν τα παιδιά τους. Με λίγα λόγια, το διαζύγιο πρέπει ιδεωδώς να είναι πάντα παιδοκεντρικό.
