_______________________________________________________________________________
Δεύτερο άρθρο, λοιπόν, με θέμα τις διαταραχές προσωπικότητας και σε αυτό σκοπεύω να εστιάσω στο λεγόμενο Cluster B των διαταραχών αυτών. Πιο συγκεκριμένα, η δεύτερη αυτή διαγνωστική ομάδα περιλαμβάνει την αντικοινωνική, την οριακή, την ιστριονική και τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Φυσικά η κάθε μία από αυτές μπορούν να αναλυθούν εκτενέστατα μέσω της παρουσίασης της συμπτωματολογίας, της αιτιολογίας, της διάγνωσης και της θεραπείας τους. Ωστόσο, στόχος μου, όπως και στο προηγούμενο άρθρο μου, είναι να κάνω κατανοητές τις διαταραχές αυτές μέσω της παρουσίασης τους στην καθημερινή ζωή των ατόμων.
Στο Cluster B των διαταραχών προσωπικότητας, τα άτομα παρουσιάζονται ως δραματικά, συναισθηματικά και παρορμητικά. Ουσιαστικά, δυσκολεύονται σε μεγάλο βαθμό να σχετιστούν με τον περίγυρό τους γι’αυτό η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει ιδιαίτερα απρόβλεπτη και ανήσυχη. Συνήθως, εμφανίζουν δυσκολίες στην διαχείριση των συναισθημάτων τους και, ως εκ τούτου, στη διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων. Οι διαταραχές αυτές, αν και εμφανίζονται μόνες τους, μπορούν να παρουσιάσουν συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές προσωπικότητας ή άλλες ψυχικές διαταραχές (αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές διάθεσης κλπ.).
Ας δούμε, λοιπόν, λίγο πιο αναλυτικά τις διαταραχές της δεύτερης ομάδας:
1) Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: Οι περισσότεροι θα έχουν ακουστά τους όρους “ψυχοπαθής” ή “κοινωνιοπαθής”. Πρόκειται για το άτομο με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Βασικό του χαρακτηριστικό είναι η απόλυτη έλλειψη κατανόησης και συμπόνιας. Συχνά τα άτομα αυτά αγνοούν τα συναισθήματα των άλλων και εμπλέκονται σε αντικοινωνικές ή και εγκληματικές συμπεριφορές. Επίσης εμφανίζονται ως ιδιαίτερα παρορμητικά και χωρίς μεταμέλεια για τις πράξεις τους, ενώ παράλληλα επιδεικνύουν ευερεθιστότητα και επιθετικότητα. Όπως καταλαβαίνουμε, κατά συρροή δολοφόνοι ή εγκληματίες, όπως ο πολύ γνωστός “Τζάκ ο αντεροβγάλτης” , συνήθως, πάσχουν από την συγκεκριμένη διαταραχή, ενώ η τιμωρία τους (φυλακίσεις, ποινές κλπ.) δεν μεταβάλλουν την συμπεριφορά τους. Τα άτομα εμφανίζουν, επίσης, απερίσκεπτη περιφρόνηση της ασφάλειας του εαυτού τους ή των άλλων, αλλά και σταθερή ασυνέπεια, όπως φαίνεται από επανειλημμένη αδυναμία να διατηρήσουν σταθερή εργασιακή συμπεριφορά ή να εκπληρώσουν οικονομικές υποχρεώσεις. Τέλος, η έλλειψη τύψεων συνοδεύεται από το ότι το άτομο είναι αδιάφορο ή εκλογικεύει το ότι πλήγωσε, κακομεταχειρίστηκε ή έκλεψε από κάποιον άλλον. Στην παιδική τους ηλικία, τα άτομα με την συγκεκριμένη διαταραχή, τις περισσότερες φορές, εμφανίζονται ως συναισθηματικά παραμελημένα ή και σωματικώς κακοποιημένα.
2) Οριακή ή μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας: Μήπως έχετε κάποιον φίλο που φαίνεται να αλλάζει γνώμη για τους άλλους ανθρώπους πολύ γρήγορα ή που παρουσιάζει συχνά εναλλαγές διάθεσης και αστάθεια; Τα άτομα με αυτή την διαταραχή εκδηλώνουν ως κύριο πρόβλημα την αστάθεια στην διάθεσή τους, στην αίσθηση του εαυτού τους και στις σχέσεις τους με τους άλλους. Πολλές φορές, μάλιστα, τείνουν να συμμετέχουν σε ριψοκίνδυνες και παρορμητικές συμπεριφορές, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και οι αυτοτραυματισμοί. Το να βλέπουν τον κόσμο από μια οπτική “μαύρου-άσπρου” μπορεί επίσης να τα επηρεάσει, οδηγώντας τα στη λεγόμενη “σχάση”, όπου τα συναισθήματά τους απέναντι στους άλλους μεταβάλλονται ταχύτατα. Έτσι, οι διαπροσωπικές τους σχέσεις είναι πολύ έντονες και ασταθείς. Συνήθως, φοβούνται υπερβολικά την εγκατάλειψη, τόσο που προσπαθούν να την αποφύγουν με κάθε τρόπο. Τα άτομα αυτά εξιδανικεύουν τους φίλους ή τους ερωτικούς τους συντρόφους και προσκολλώνται σε αυτούς, περνούν όμως σχετικά εύκολα από την εξιδανίκευση στην υποτίμηση. Για παράδειγμα, δεν είναι σπάνιο ένα άτομο με οριακή διαταραχή τη μία μέρα να επαινεί τον σύντροφό του, ενώ την αμέσως επόμενη να τον κακοχαρακτηρίζει. Τέλος, τείνουν να παραπονιούνται για χρόνια αισθήματα κενού και βαθιάς μοναξιάς καθώς επίσης και σε καταστάσεις έντονου στρες μπορεί να εμφανίσουν παροδικά παρανοειδή ιδεασμό ή παραισθήσεις. Συνήθως, φαίνεται να έχουν στερηθεί την κατάλληλη φροντίδα στην παιδική ηλικία και κατά συνέπεια, αισθάνονται κενό, θυμό και έλλειψη στοργής, τα οποία αναζητούν στις μετέπειτα σχέσεις τους. Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζεται μοναδικά στην ταινία “Girl Interrupted“. Ο κύριος χαρακτήρας της ταινίας είναι ένα κορίτσι που, μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας, λαμβάνει την διάγνωση της οριακής διαταραχής και καλείται να διαχειριστεί την ψυχική της ασθένεια μέσα σε μια κλινική.
3) Ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας: Όλοι γνωρίζουμε κάποιον που θέλει πάντοτε να είναι το κέντρο της προσοχής, σωστά; Τα άτομα με αυτή την διαταραχή εκφράζουν αυτή την επιθυμία τους στο μέγιστο βαθμό, ώστε γίνονται πλήρως δυσλειτουργικά, όταν δεν το καταφέρνουν. Συνήθως, τείνουν να εκφράζουν υπερβολικά τα συναισθήματα τους και αισθάνονται πολύ άβολα, όταν δεν συγκεντρώνουν όλη την προσοχή πάνω τους. Επίσης, συχνά επηρεάζονται εύκολα από την γνώμη των άλλων, καθώς θεωρούν ότι όλοι είναι αρκετά κοντά τους, χωρίς στην πραγματικότητα να είναι. Τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούν δραματικές και θεατρικές εκφράσεις όταν μιλούν για τα συναισθήματα τους, προκειμένου να τραβήξουν όλο το ενδιαφέρον. Αξίζει επίσης να τονιστεί, ότι τα άτομα με αυτή την διαταραχή, παρουσιάζονται αρκετά συχνά να συμπεριφέρονται με τρόπους και συμπεριφορές που μπορεί να εκλαμβάνονται από τους υπολοίπους ως εξαιρετικά σεξουαλικές και προκλητικές. Η τάση τους αυτή μπορεί να αντανακλάται και στο ντύσιμο τους, το οποίο είναι τέτοιο, ώστε να κεντρίζει πάντοτε το ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα, όμως, μπορεί να μην επιδιώκουν τις σεξουαλικές σχέσεις και, μάλλον, η σαγηνευτική τους συμπεριφορά, συχνά, φαίνεται πως συγκαλύπτει τη βαθύτερη επιθυμία τους για εξάρτηση και προστασία. Έτσι, για παράδειγμα, τα άτομα που αγαπούν και επιδιώκουν, με κάθε τρόπο να είναι το κέντρο της προσοχής στην τάξη, σε ένα πάρτυ, στην δουλειά ή σε άλλες περιστάσεις μπορεί να εμφανίζουν την συγκεκριμένη διαταραχή. Πιθανώς, ένα ιστορικό απωλειών του ατόμου, πραγματικών ή συμβολικών, οφείλονται για την διαταραχή αυτή.
4) Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας: Ίσως πρόκειται για έναν όρο που αρκετά συχνά ακούμε όλοι μας. Πόσο “ναρκισσιστής” είναι αυτός ο άνθρωπος πια; Όμως, τι σημαίνει πραγματικά να έχει κάποιος ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας; Τα άτομα με αυτή την διαταραχή παρουσιάζουν αυτό που αποκαλούμε ένα “παραφουσκωμένο εγώ“. Πιο συγκεκριμένα, αισθάνονται ότι με κάποιον τρόπο είναι μοναδικά και ξεχωριστά. Επίσης, τείνουν να διακατέχονται από φαντασιώσεις δύναμης (“ιδέες μεγαλείου”) και από μια ισχυρή αίσθηση ότι βρίσκονται σε προνομιούχο θέση, σε σχέση με όλους τους άλλους. Λόγω αυτής τους της πεποίθησης, περιμένουν πάντα να τους θαυμάζουν και συχνά υποπτεύονται ότι οι άλλοι τους ζηλεύουν. Η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει επιθετική εναντίον των άλλων και, συνήθως, θεωρούνται εγωκεντρικοί, αλαζόνες και εγωιστές. Οι άνθρωποι με αυτή την διαταραχή είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στην αποτυχία, την ήττα ή την κριτική και, όταν δεν κατορθώνουν να ικανοποιήσουν τη μεγάλη ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους, εξοργίζονται ή παθαίνουν βαθιά κατάθλιψη. Γι’ αυτό, δεν διστάζουν να εκμεταλλευτούν τους άλλους προς όφελος τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν το εγώ τους. Πάνω από όλα και όλους είναι ο εαυτός τους, οτιδήποτε κι αν συνεπάγεται αυτό. Ένα άτομο με αυτή την διαταραχή, λοιπόν, μπορεί να μας εκμεταλλευτεί με μεγάλη ευκολία και να μας χρησιμοποιήσει αρκεί να ικανοποιήσει τον στόχο του και να φανεί ότι είναι άξιο και πετυχημένο στη ζωή του. Ακόμη κι αν δεν έχει καταφέρει μόνο του, όσα δείχνει στη ζωή του, δεν το ενδιαφέρει. Φτάνει μόνο να αισθάνεται ανώτερος άνθρωπος. Σίγουρα έχουμε συναντήσει τέτοιου είδους άτομα στην καθημερινότητά μας, με τα οποία δεν μπορέσαμε να σχετιστούμε για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω αυτής της συμπεριφοράς.
Παρ’ όλο που οι παραπάνω διαταραχές προσωπικότητας εμφανίζονται συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι οι λιγότερο συχνές διαταραχές, σύμφωνα με το DSM-V. Χαρακτηρίζονται από δραματικές και χειριστικές συμπεριφορές των ατόμων, ενώ ο επιπολασμός τους ανέρχεται στο 1,5%. Οι ακριβείς αιτίες των διαταραχών δεν έχουν διαπιστωθεί ακόμη. Ωστόσο, ο συνδυασμός γενετικών παραγόντων, πρώιμων εμπειριών και περιβαλλοντικών παραγόντων φαίνεται ότι διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση τους. Ειδικότερα για την οριακή και την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, φαίνεται ότι οι γενετικοί παράγοντες είναι αρκετά σημαντικοί. Έτσι, η ύπαρξη ένος συγγενή πρώτου βαθμού με κάποια από τις δύο αυτές διαταραχές, αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης της στο άτομο.
Η χρήση φαρμάκων σε συνδυασμό με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές στην περίπτωση των διαταραχών του Cluster B. Παρ’ όλα αυτά, οι διαταραχές αυτές, όπως και όλες οι διαταραχές προσωπικότητας είναι αρκετά δύσκολο να θεραπευτούν προκαλώντας πολλές φορές δυσλειτουργικότητα στο άτομο και στον περίγυρό του. Η θεραπεία είναι περίπλοκη, δεδομένου ότι πολλά άτομα με διαταραχή προσωπικότητας δεν αναζητούν βοήθεια και συνήθως δεν αισθάνονται ότι κάτι πάει λάθος με εκείνα. Καθίσταται, ωστόσο, εξαιρετικά σημαντικό όλα αυτά τα άτομα να λάβουν την κατάλληλη βοήθεια, ώστε να μειωθεί το άγχος που νιώθουν τα ίδια και να καταφέρουν να είναι πάλι λειτουργικά στην καθημερινότητα τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/36251/poies-einai-oi-pio-syxnes-diataraxes-proswpikotitas.htmlhttps://www.medicalnewstoday.com/articles/320508#antisocialhttps://www.psychologytoday.com/us/basics/cluster-b
Ευσταθίου, Ευθυμίου, Χαρίλα. (2014). Γνωσιακή- Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Διαταραχών Προσωπικότητας. Αθηνα: ΙΕΘΣΦατούρου, Χαλιμούρδας. (2014). Νέες τάσεις στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Αθηνα: Γρηγόρη Photos:Cluster B Personality Disorders – Khiron Clinics
