Τί είναι οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ);
Οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ), είναι μια ομάδα νευροψυχιατρικών διαταραχών με έναρξη στη παιδική ή εφηβική ηλικία. Μπορούν να έχουν μια σταθερή κλινική εικόνα αλλά και εναλλασσόμενες περιόδους έξαρσης και ύφεσης στη πορεία του χρόνου. Συγκεκριμένα, οι μυοσπασμοί (ΤΙΚ) μπορούν να μεταβάλλονται και εντός της ημέρας από ώρα σε ώρα. Παράγοντες όπως το στρες, ακόμα και η χαλάρωση, μπορεί να επιδεινώνουν τα τικ, ενώ τόσο ο ύπνος, όσο και η προσήλωση της προσοχής σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, μπορεί να οδηγήσουν στην εξασθένηση τους.
Οι μυοσπασμοί (τικ) είναι αιφνίδιες, επαναλαμβανόμενες, άρρυθμες, στερεοτυπικές, μυϊκές κινήσεις ή φωνητικές αρθρώσεις. Πρόκειται για ακούσιες ή εν μέρει εκούσιες κινήσεις, τις οποίες το άτομο βιώνει ως κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει. Παρόλα αυτά μπορεί ενίοτε να το καταστείλει για κάποιο χρονικό διάστημα. Τα απλά μυϊκά τικ (π.χ. βλεφάρισμα, μορφασμοί του προσώπου, σήκωμα των ώμων ή τινάγματα) και τα απλά φωνητικά τικ (π.χ. Βήχας, καθάρισμα του λαιμού, ρουθούνισμα, γάβγισμα) είναι άσκοπες κινήσεις. Τα συνθετικά μυικά τικ (όπως κινήσεις καλλωπισμού, αγγίγματα, χτυπήματα των ποδιών) και τα σύνθετα φωνητικά τικ (όπως επανάληψη λέξεων ή φράσεων, ηχολαλία, κοπρολαλία) μπορεί να φαίνονται σκόπιμα, ωστόσο συμβαίνουν εκτος συγκεκριμένου πλαισίου.
Αιτιολογία των Διαταραχών Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ):
Έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις που αφορούν στην αιτιολογία εμφάνισης των μυοσπασμάτων που αναφέρονται σε γενετικούς, νευρολογικούς και νευροβιολογικούς παράγοντες όπως επίσης και σε παράγοντες που συνδέονται με την ατομική ψυχοπαθολογία και το επίπεδο άγχους στο παιδί και στην οικογένεια.
Το άγχος φαίνεται να είναι ένα από τα πιο σημαντικά αίτια σε παιδιά χωρίς κληρονομικότητα, καθώς σε καταστάσεις όπου το παιδί βιώνει έντονο στρες, η κίνηση ή ο ήχος που κάνει το παιδί γίνεται πιο έντονο και συχνό. Έτσι λοιπόν, ο συνηθέστερος ένοχος που μπορεί κανείς να αναζητήσει είναι οι χρόνιες αγχώδεις καταστάσεις. Επίσης, τα παιδιά με τικ δεν έχουν μειωμένη διανοητική ικανότητα, ούτε μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή ψυχική πάθηση.
Ωστόσο, στις Διαταραχές Μυοσπασμάτων (τικ) που οφείλονται σε γενετική προδιάθεση και υψηλή κληρονομικότητα, υπάρχει αυξημένος επιπολασμός στους α’ βαθμού συγγενείς και υψηλότερα ποσοστά συμφωνίας νόσησης στους μονοζυγωτικούς διδύμους έναντι των διζυγωτικών. Επιπλέον, διάφορες νευροαπεικονιστικές μελέτες έχουν δείξει ογκομετρικές αλλαγές στα βασικά γάγγλια ενώ άλλες νευροψυχολογικές μελέτες έχουν δείξει πιθανές δυσκολίες με την άδηλη μνήμη και τις κοινωνικές γνώσεις.
Επιπολασμός των Διαταραχών Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ):
Οι Διαταραχές Μυοσπασμάτων παρουσιάζουν επιπολασμό, ιδιαίτερα στη διαταραχή Tourette, που υπολογίζεται περίπου στα 3-5 άτομα ανά 10.000. Πιο πρόσφατες έρευνες αναφέρουν 0,5-1% και αναλογία αγοριών-κοριτσιών 3 – 9 προς 1. Tα χρόνια κινητικά τικ είναι τρεις φορές συχνότερα από άλλα είδη τικ ενώ τα παροδικά τικ είναι ακόμη πιο συχνά και το ποσοστό των παιδιών που σε κάποια χρονική στιγμή εμφάνισαν τικ ανέρχεται στο 4 με 15%.
Τί δεν είναι;
«Οι μυοσπασμοί γίνονται με πρόθεση από το άτομο, προκειμένου να τραβήξει τη προσοχή»
Οι διαταραχές μυοσπασμάτων οδηγούν το άτομο στο να επαναλαμβάνει τικ χωρίς πρόθεση και χωρίς να εξυπηρετούν κάποιο λειτουργικό σκοπό.
«Τα ΤΙΚ και η διαταραχήTourette είναι το ίδιο πράγμα »
Στις διαταραχές των μυοσπασμάτων όντως περιλαμβάνονται και τα δύο όμως, στο ένα άκρο υπάρχουν τα μεμονωμένα τικ, τα οποία συνήθως σχετίζονται με κάποιο βίωμα άγχους και στο άλλο άκρο βρίσκονται ένα σύνολο από τικ, τα οποία αποτελούν σύμπτωμα μιας νευρολογικής διαταραχής, της λεγόμενης Gilles de la Tourette (διαταραχή Tourette).
«Τα παιδιά με διαταραχές μυοσπασμάτων έχουν και νοητική αδυναμία.»
Από τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δεν αποδεικνύεται η ύπαρξη κάποιας συγκεκριμένης εγκεφαλικής βλάβης. Τα περισσότερα παιδιά με σύνδρομο Tourette έχουν φυσιολογική νοημοσύνη και φυσιολογική ανατομία εγκεφάλου και δεν συνυπάρχει νοητική αδυναμία. Πιθανόν, το πρόβλημα να οφείλεται σε κάποια δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστών (όπως της σεροτονίνης ή της ντοπαμίνης), περισσότερο με επιπτώσεις στο νευρολογικό σύστημα.
Ποιά είναι τα σημάδια πως κάποιος πάσχει από Διαταραχές Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ);
Η μέση ηλικία έναρξης των κινητικών τικ (που συνήθως προηγούνται των φωνητικών) είναι τα 7 έτη, με έναρξη εξαιρετικά σπάνια κάτω των 2 ετών ή μεγαλύτερη των 15 ετών. Η έναρξη των φωνητικών τικ τοποθετείται στην ηλικία 8 με 15 ετών. Τα σύνθετα φωνητικά τικ περιλαμβάνουν την κοπρολαλία (χρήση άσεμνων ή υβριστικών λέξεων) η οποία συναντάται μόνο στη μειοψηφία των περιστατικών και εμφανίζονται 4 με 8 έτη μετά την έναρξη της διαταραχής. Η παλιλαλία (ταχεία επανάληψη της λέξης ή φράσης) και η παλιπραξία (ταχεία επανάληψη της πράξης) εμφανίζεται περίπου στο 20% των κλινικών περιπτώσεων.
Σύμφωνα με τα εργαλεία το ICD (ICD-10) και DSM (DSM-5) υπάρχουν τα παρακάτω συμπτώματα σε άτομα που διαγιγνώσκονται με διαταραχές μυοσπασμάτων (ΤΙΚ):
1. Πολλαπλά κινητικά Τικ με ένα ή περισσότερα φωνητικά Τικ να είναι παρόντα σε κάποιο χρονικό διάστημα στη διάρκεια της νόσου, αν και όχι απαραίτητα ταυτόχρονα (το τικ ορίζεται ως αιφνίδια ταχεία, άρρυθμη, στερεότυπη κίνηση ή φωνή).
2. Τα Τικ εμφανίζονται πολλές φορές την ημέρα, συνήθως σε κρίσεις σχεδόν καθημερινά ή με διαλείποντα τρόπο στη διάρκεια μιας περιόδου μικρότερη του ενός έτους ενώ στη διάρκεια αυτής δεν υπήρξε ποτέ περίοδος ελεύθερη από τικ μεγαλύτερη από τρεις συνεχόμενους μήνες.3. Έναρξη κάτω των 18 ετών.4. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε γενική σωματική κατάσταση.
Σύμφωνα με το εγχειρίδιο ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών (DSM) oι διαταραχές των μυοσπασμάτων διακρίνονται σε 4 είδη:
- Η διαταραχή Tourette,
- Η χρόνια διαταραχή κινητικών ή φωνητικών μυοσπασμάτων,
- Τα παροδικά απλά μυοσπάσματα,
- Η διαταραχή μυοσπασμάτων μη προσδιοριζόμενη αλλιώς.
Η πρόγνωση των τικ κάτω από το κεφάλι και τους ώμους έχει κακή πρόγνωση, ενώ και η κοπρολαλία επίσης έχει κακή πρόγνωση.
Πώς αισθάνεται κάποιος που έχει Διαταραχές Μυοσπασμάτων (τικ);
Το άτομο που έχει διαταραχές μυοσπασμάτων μπορεί να εμφανίσει και άλλες παράλληλες διαταραχές όπως διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές άγχους, διαταραχές ύπνου (όπως υπνοβασία, εφιάλτες κ.τ.λ.), χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχές για τη εκδήλωση των τικ και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Για καλύτερη κατανόηση δείτε το βίντεο με τίτλο «Ζώντας με το σύνδρομο Τουρέτ» που δημιούργησε η Tourette Syndrome Association:
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Το γεγονός ότι συμβαίνουν στο σώμα μου πράγματα που δεν μπορώ να ελέγξω είναι από μόνο του αγχωτικό. Ωστόσο, μπορώ να επικεντρωθώ σε πράγματα που μπορώ να ελέγξω προκειμένου βοηθήσω τον εαυτό μου.
Αρχικά αν και γνωρίζω ότι έχω τικ, δεν θα πρέπει να το αφήνω να με καθορίζει. Έχω πληθώρα άλλων χαρακτηριστικών που μπορώ να προωθώ ως θετικά.
Προσπαθώ να αποφύγω στρεσογόνες καταστάσεις, ιδιαίτερα αν κρίνω ότι το κόστος είναι μεγαλύτερο από το όφελος που θα έχω.
Φροντίζω τον εαυτό μου, κάνοντας ασκήσεις χαλάρωσης για να αποφορτίζομαι αλλά και εξασφαλίζω καλή ποσότητα ύπνου, καθώς η αϋπνία δεν είναι φίλος μου.
Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου άνθρωπο που πάσχει από Διαταραχές Μυοσπασμάτων (ΤΙΚ);
Για να βοηθήσω ένα δικό μου άτομο με διαταραχές μυοσπασμάτων,θα πρέπει να υποβληθώ σε ψυχοεκπαίδευση, με έμφαση στην κατανόηση της διαταραχής και στη στήριξη του ατόμου για την αντιμετώπιση των κοινωνικών δυσκολιών που μπορεί να του προκαλεί η διαταραχή. Σκοπός είναι η οικογένεια να αντιληφθεί και να υποστηρίξει το παιδί με τικ, χωρίς να το εκθέτει σε συχνούς και παράλογους στρεσογόνους παράγοντες.
Είναι χρήσιμο, να μην επιπλήττεται ή τιμωρείτε το άτομο με μυοσπασμούς, καθώς δεν τα κάνει επειδή θέλει.
Είναι σημαντικό να μην προσπαθούν να σταματάνε το άτομο από το να κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή ήχους επειδή αυτό θα επιφέρει επιπλέον στρες και θα χειροτερεύσει τα τικ
Καλύτερα να δείχνουν αδιαφορία ως προς τα τικ.
Ιδιαίτερα η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία βοηθά το παιδί ώστε να διαχειρίζεται τα μυοσπάσματά του. Τεχνικές όπως η «αυτορύθμιση», η «ανταγωνιστική εκπαίδευση» και η «συστηματική χαλάρωση» έχουν ευεργετικά αποτελέσματα.
Στο σχολείο, το παιδί με τικ πρέπει να υποστηρίζεται και να προσαρμόζεται ομαλά, ο δάσκαλος και οι συμμαθητές θα πρέπει να ενημερωθούν για την κατάσταση του παιδιού και να το βοηθούν στην προσπάθεια που κάνει για να τα διαχειρίζεται.
Βασική αρχή είναι η μοναδικότητα του κάθε ατόμου!!
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Τσιάντης, Γ. & Ξυπολιτά-Ζαχαριάδη, Α. (2001). Ψυχοσωματικά προβλήματα παιδιών. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη,
Chowdhurry, U. (2004). Tics and Tourette Syndrome: A handbook for parents and professionals. London: Jessica Kingsley.
American Psychiatric Association. (2013). Anxiety Disorders. In Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.)
