Οι διαταραχές αυτές αποτελούν μία πρόσφατη κατηγορία του DSM 5, δηλαδή της 5ης έκδοσης του διαγνωστικού εγχειριδίου για ψυχικές διαταραχές.
Αν και νέα κατηγορία, οι διαταραχές που την αποτελούν προϋπήρχαν ως εκφάνσεις άλλων διαταραχών. Μέχρι πρότινος ταυτοποιούνταν ως διαταραχές με αφετηρία την παιδική ή εφηβική ηλικία και αφορούσαν την εναντιωματική προκλητική διαταραχή και τη διαταραχή διαγωγής, καθώς και τη διαταραχή ελέγχου παρόρμησης που δεν ταξινομείται αλλού.
Πλέον κατέστη σημαντικό οι διαταραχές αυτές να ενοποιηθούν κάτω από την νέα αυτή κατηγορία-ομπρέλα. Και κατέστη σημαντικό καθώς εντοπίστηκε ότι έχουν έναν κοινό παρανομαστή, την παρουσία μιας συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται ως δύσκολη, διασπαστική, επιθετική ή αντικοινωνική.
Αυτή η πολύπλευρη συμπεριφορά συχνά σχετίζεται με σωματικό ή και λεκτικό τραυματισμό που απευθύνεται τόσο προς τον ίδιο τον εαυτό, όσο και προς άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα. Επίσης συνδέεται με μια τάση μη σεβασμού και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων. Όλες αυτές οι συμπεριφορές που αφορούν την εκδήλωση των διαταραχών της κατηγορίας που μελετούμε, μπορούν να λάβουν ποικίλες μορφές και να εκδηλωθούν είτε ως συμπεριφορές άμυνας, είτε ως προμελετημένες, καθώς και ως παρορμητικές, όπως και το όνομά τους μαρτυρά.
Συμπερασματικά, όπως λοιπόν οι αγχώδεις διαταραχές, είναι μία ευρεία ομάδα που περιλαμβάνει τη διαταραχή πανικού, την αγοραφοβία, και άλλες διαταραχές με κοινό γνώρισμα το άγχος, έτσι και η ομάδα αυτή περιλαμβάνει διαταραχές με κοινό γνώρισμα την αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων που αφορούν την πρόκληση βλάβης.
Ποιες άλλες διαταραχές περιλαμβάνει η κατηγορία αυτή?
Αφού περιγράψαμε την κατηγορία συνολικά, είναι σημαντικό να δούμε πιο συγκεκριμένα ποιες επιμέρους διαταραχές περιλαμβάνει. Η πρώτη είναι η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, η οποία αφορά την αδυναμία ελέγχου επιθετικών συμπεριφορών, εν ολίγοις αυτό που στην καθημερινή γλώσσα θα περιέγραφε κανείς ως συχνά και έντονα ξεσπάσματα θυμού.
Ακολουθεί η διαταραχή συμπεριφοράς, δηλαδή η αδυναμία ελέγχου συμπεριφορών που παραβιάζουν τα δικαιώματα των άλλων, τα οποία ορίζονται από τους κοινωνικούς κανόνες. Στη συνέχεια έχουμε την κλεπτομανία, δηλαδή την αδυναμία να ελέγξει κανείς παρορμήσεις που σχετίζονται με πράξεις κλοπής, καθώς και την πυρομανία, αντίστοιχη δηλαδή αδυναμία ελέγχου πρόκλησης φωτιάς.
Τέλος, η ομάδα κλείνει με την εναντιωματική προκλητική διαταραχή κατά την οποία επικρατεί μια τάση αγνόησης των αιτημάτων των άλλων και των κοινωνικών κανόνων σε συνδυασμό με ένα διαρκή θυμό και μια συνεχή ευερεθιστότητα.
Με ποιες άλλες ομάδες και διαταραχές μοιάζει η ομάδα αυτή?
Κατά τη διαγνωστική διαδικασία, θα πρέπει να γίνει αυτό που στη γλώσσα της ταξινόμησης ονομάζεται διαφορική διάγνωση. Ο κλινικός καλείται να αποκλείσει άλλου είδους αιτίες ή την παρουσία άλλης διαταραχής στην οποία ενδέχεται να οφείλεται η εμφάνιση αντίστοιχων συμπεριφορών.
Για παράδειγμα, συμπεριφορές που δυσκολεύουν το άτομο να ελέγξει τις παρορμήσεις του θα μπορούσαν να οφείλονται σε διαταραχή προσωπικότητας όπως η οριακή ή αντικοινωνική, σε διαταραχή εθισμού στο αλκοόλ ή σε άλλες ψυχότροπες ουσίες, καθώς και σε άλλες οργανικές παθήσεις.
Επίσης ενδέχεται η ομάδα διαταραχών που μελετούμε να εμφανίζεται παράλληλα με άλλες διαταραχές όπως αυτές που αναφέραμε, κάτι που στη γλώσσα της ταξινόμησης ονομάζεται συννοσηρότητα.
Καλό είναι να λαμβάνουμε υπόψη ότι η ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια κοινή γλώσσα που μοιράζονται οι άνθρωποι που εργάζονται στην ψυχική υγεία προκειμένου να διευκολύνεται η επικοινωνία τους.
Σε επόμενα άρθρα θα δούμε αναλυτικότερα τις διαταραχές παρόρμησης ξεχωριστά, και θα σταθούμε τόσο στην περιγραφή τους, όσο και στην ψυχοθεραπευτική τους αντιμετώπιση.
Βιβλιογραφία
Grant, J. E., & Leppink, E. W. (2015). Choosing a treatment for disruptive, impulse-control, and conduct disorders: limited evidence, no approved drugs to guide treatment. Current Psychiatry, 14(1), 28+.
Frick, P. J., & Matlasz, T. M. (2018). Disruptive, impulse-control, and conduct disorders. In M. M. Martel (Ed.), Developmental pathways to disruptive, impulse-control, and conduct disorders (p. 3–20). Elsevier Academic Press.
