«Όταν ο πλούτος χάνεται, τίποτα δεν έχει χαθεί. Όταν η υγεία χάνεται κάτι έχει χαθεί. Όταν ο χαρακτήρας χάνεται, όλα έχουν χαθεί» (Billy Graham, Αμερικανός ευαγγελικός πάστορας, 1918-2018).
Λίγες μόλις ημέρες πριν το 2019 ρίξει την αυλαία του, καταγράφεται στην περιοχή της Κίνας, Γουχάν, το πρώτο κρούσμα του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 (ή αλλιώς Covid-19) που ανέμενε να σημαδέψει την ανθρωπότητα. Οι πρώτες μέρες του 2020, χρονιά-ορόσημο, φέρνουν τις περισσότερες χώρες του κόσμου αντιμέτωπες με μία νέα απειλή. Μέχρι τότε, η ανθρωπότητα ζούσε σε μία μερική ασφάλεια της οποίας η καρέκλα αρχίζει και τρίζει. Προκειμένου οι ηγέτες του κόσμου να προστατέψουν την περιοχή και τους πολίτες τους, λαμβάνουν κάθε δυνατό μέτρο. Απαγόρευση κυκλοφορίας, κλείσιμο συνόρων και αναβολή εκδηλώσεων-συναθροίσεων είναι μόνο κάποια από αυτά. Είναι άλλωστε ένας μεταδοτικός και θανατηφόρος ιός κι αυτό που προέχει είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα η (δημόσια) υγεία.
Στην Ελλάδα ένα από τα πρώτα μέτρα πρόληψης κατά της νέας απειλής ήταν το κλείσιμο όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Ήταν απόγευμα της 10ης Μαρτίου όταν όλοι οι μαθητές και φοιτητές από κάθε γωνιά της χώρας πληροφορήθηκαν το κλείσιμο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τους. Από εκείνη τη μέρα τίποτα δεν είναι το ίδιο για την ψυχοσωματική τους κατάσταση… Έρευνες που διεξάγονται σε κάθε γωνιά της γης, αλλά ιδιαίτερα την Αμερική και την Κίνα, καταγράφουν τις επιπτώσεις του εγκλεισμού και της κοινωνικής αποστασιοποίησης, των μειωμένων κοινωνικών επαφών αλλά και της έλλειψης διαδραστικότητας εξαιτίας του διαδυκτιακού τρόπου διεξαγωγής των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών. Η πανεπιστημιακή ζωή αποτελεί από μόνη της ένα στρεσογόνο γεγονός καθώς είναι μία συνθήκη αλλαγής, ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στην ενηλικίωση και την αυτονομία. Και ως τέτοια, καταγράφει υψηλά ποσοστά άγχους, φόβου, ανησυχίας και αβεβαιότητας.
Στην προσπάθειά τους οι φοιτητές να διαχειριστούν όλα αυτά τα στρεσογόνα συναισθήματα και με τον ιό να τους χτυπάει απειλητικά την πλάτη, παλεύουν να ισορροπήσουν στο τεντωμένο σκοινί των ψυχικών διαταραχών και συγκεκριμένα εκείνων που ανήκουν στο φάσμα των αγχωδών και των διαταραχών διάθεσης. Ερευνητές στην Κίνα κατέγραψαν ως παράγοντα που συνεισφέρει στην εκδήλωση κατάθλιψης, τον πανικό που εκδηλώνεται μετά την έκθεση στον κίνδυνο(δηλ. τον ιό). Βρήκαν επίσης, ότι τα αυξημένα ποσοστά άγχους των φοιτητών οφείλονται στον κίνδυνο και τον φόβο προσβολής της νόσου, τόσο για τους ίδιους όσο και για τους αγαπημένους τους καθώς και την τελική προσβολή του ιού, αλλά και τη διάγνωση από ψυχικές διαταραχές είτε λόγω του εγκλεισμού, είτε εξαιτίας της ευρύτερης προσέγγισης της εξέλιξης της πανδημίας, είτε εξαιτίας της επιδείνωσης μιας ήδη υπάρχουσας ψυχοπαθολογίας. Υψηλά επίπεδα στρες καταγράφονται εξαιτίας της δυσκολίας ανταπόκρισης των φοιτητών στα ακαδημαϊκά τους καθήκοντα λόγω των online μαθημάτων, του τρόπου αξιολόγησής τους και την επίπτωση όλων αυτών τόσο στην τελική τους βαθμολογία, όσο και στην καθυστέρηση της ορκωμοσίας τους. Ζητήματα που σχετίζονται με την οικονομική τους εξέλιξη και αποκατάσταση (τηλεργασία και μελλοντική ανεργία) έχουν επίσης αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση. Δεν είναι λίγοι οι αυτοκτονικοί ιδεασμοί/ή και η ίδια η τέλεση αυτών, με το ποσοστό των αυτοκτονιών να ‘‘κερδίζει’’ ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος. Η αλλαγή σε μικρές καθημερινές συνήθειες συνδυαστικά με την αλλαγή των περιβαλλοντικών και κοινωνικών συνθηκών καταστούν επιτακτική την ανάγκη διαχείρισης των επιπέδων στρες από τους φοιτητές αλλά και την κοινότητα εν γένει.
Στρατηγικές εστιασμένες στη ρύθμιση του συναισθήματος όπως είναι η αποφυγή του παράγοντα που προκαλεί στρες και η ενασχόληση με μία ευχάριστη δραστηριότητα εκείνη τη στιγμή όπως η άσκηση, η συνομιλία ή μία βόλτα με φίλους, η ζωγραφική, το άκουσμα μουσικής, η ανάγνωση ενός βιβλίου κ.α.· καθώς και οι στρατηγικές που εστιάζουν στην επίλυση προβλήματος με την αναζήτηση και συλλογή έγκυρων πληροφοριών από έγκυρα μέσα, ή η συζήτηση με κάποιον γιατρό, θα μπορούσαν να συνδράμουν σημαντικά. Η προσέγγιση ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ένα τηλεφώνημα στις γραμμές που παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη, ακόμη και η ανώνυμη συγγραφή και κοινοποίηση του στρεσογόνου προβλήματος σε διάφορες σελίδες που έχουν δημιουργήσει διεπιστημονικές ομάδες ειδικών ψυχικής υγείας θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγοντες πρόληψης/ή και αντιμετώπισης της ψυχολογικής πίεσης και των στρεσογόνων γεγονότων κάθε κοινωνικής ομάδας και δη των φοιτητών.
Σύμφωνα με την ιατρική κοινότητα, ο ιός ήρθε για να μείνει, κι αυτό είναι κάτι πέραν των δυνατοτήτων μας. Όμως, οι προεκτάσεις του, η πνευματική και ψυχολογική μας θωράκιση, η προσοχή και η φροντίδα τόσο του σώματος όσο και της ψυχής μας είναι μόνο στο δικό μας χέρι. Στους δύσκολους καιρούς, η αναζήτηση βοήθειας δεν αποτελεί αδυναμία, αλλά αντιθέτως είναι μία ένδειξη δύναμης! Η λύση κάθε προβλήματος είμαστε ΕΜΕΙΣ!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Investigating Mental Health of US College Students During the COVID–19 Pandemic: Cross-Sectional Survey Study.
Wang X, Hegde S, Son C, Keller B, Smith A, Sasangohar F.J Med Internet Res. 2020 Sep 17;22(9):e22817. doi: 10.2196/22817.
Folkman & Lazarus (1980), Στρατηγικές διαχείρισης του στρες
