Ο καθένας από μας έχει προβλήματα, σημαντικά για τα δικά του δεδομένα, ασήμαντα ίσως για κάποιους άλλους. Άλλοι μένουν και βυθίζονται σ’ αυτά κι άλλοι τα βάζουν σε μια σειρά και προσπαθούν να βρουν μια λύση. Ένα από τα πράγματα που διαφοροποιούν αυτούς τους δύο τύπους ανθρώπου είναι αυτό που ονομάζουμε αυτοφροντίδα ή φροντίδα του εαυτού μας. Τι σημαίνει όμως φροντίζω τον εαυτό μου; Είναι ανάγκη ή εγωισμός;
Η αυτοφροντίδα δεν είναι μια μαγική λύση στα προβλήματα μας. Είναι μια συνεχής διαδικασία που χρειάζεται προσπάθεια και θέληση και μπορεί να οριστεί μέσα από πάρα πολλά πράγματα. Μπορούμε να αρχίσουμε από το σώμα μας, να έχουμε ένα δυνατό και υγιές σώμα, να ακολουθούμε μια ισορροπημένη διατροφή και να εντάσσουμε στη ζωή μας την άσκηση. Στη συνέχεια, έρχεται το μυαλό και η ψυχή μας. Ας θέσουμε ένα πρώτο και βασικό ερώτημα: πόσο χρόνο αφιερώνω για να σκέφτομαι πράγματα που αφορούν εμένα και πόσο για να σκέφτομαι τους άλλους; Πόσες ώρες αφιερώνω για να σκέφτομαι τις ανάγκες μου, τους στόχους μου ή τα προσωπικά μου προβλήματα; Αντίθετα, πόση ενέργεια σπαταλάω για να σκέφτομαι τι θέλουν οι άλλοι από μένα, αν είμαι αρκετός/η για κείνους, αν είμαι αρεστός/η στους άλλους;
Αφιερώνω χρόνο σ’ εμένα;
Η αυτοφροντίδα απαιτεί μια καλή σχέση με τον εαυτό μας κι αυτό χρειάζεται αρκετό χρόνο και κόπο. Μπορεί να χρειαστεί να «ξεβολέψουμε» τον εαυτό μας κάποιες φορές, να αφήσουμε την αναβλητικότητα στην άκρη που μπορεί να μας σαμποτάρει. Μέσα από απλά πράγματα μπορούμε να βελτιώσουμε την πιο σημαντική σχέση της ζωής μας: αυτή με τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, λίγος χρόνος κάθε ημέρα για να αδειάσουμε το μυαλό μας και να σκεφτούμε τις ανάγκες μας ή να εκτιμήσουμε την κατάσταση που βρισκόμαστε, μπορεί να φανεί αρκετά βοηθητικός. Αυτός ο χρόνος μπορεί να είναι όσο τρώμε το πρωινό μας ή όσο κάνουμε το μπάνιο μας ή ακόμα και όταν βγαίνουμε για να περπατήσουμε. Να ξεβολέψουμε τον εαυτό μας από το να περάσει μια ώρα ακόμη στο κινητό και να γυμναστούμε. Χρόνος διαφορετικός για τον καθέναν μας αλλά αναγκαίος για όλους!
Είναι σημαντικό να υπάρχει ενσυνειδητότητα σ’ αυτή την επαφή, δηλαδή να είμαστε εστιασμένοι στο παρόν και να παρατηρούμε με ενδιαφέρον και προσοχή τι κάνουμε. Είναι διαφορετικό να πιείς απλώς έναν καφέ με ησυχία από το να πιείς έναν καφέ έχοντας στρέψει εκείνη τη στιγμή την προσοχή σου πραγματικά σ’ εσένα.
Πώς μου μιλάω; Πώς μου συμπεριφέρομαι;
Κάποιες φορές βλέπουμε άτομα τα οποία είναι πολύ ευγενικά με τους γύρω τους, χαμογελάνε και μιλάνε με όμορφο τρόπο. Άλλες φορές βλέπουμε άτομα που φωνάζουν, ασκούν κριτική, μιλούν με άσχημο τρόπο. Άραγε όλοι αυτοί μιλούν έτσι και στον εαυτό τους;
Πολλοί άνθρωποι έχουν δύο διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς: αλλιώς συμπεριφέρονται στους άλλους και αλλιώς στους ίδιους. Μπορεί να έχουν να πουν τα καλύτερα λόγια στους άλλους, τα πιο όμορφα σχόλια όμως στο παραμικρό δικό τους λάθος να μιλούν άσχημα στον εαυτό τους, όπως «κοίτα τι έκανες, πόσο χαζός μπορεί να είσαι;» Και αντίστοιχα το αντίθετο. Αυτό που συχνά δεν καταλαβαίνουμε είναι πως ο εαυτός μας είναι εκείνο το άτομο που πρωτίστως θα πρέπει να μιλάμε με ωραίο τρόπο. Να τον ακούμε, να τον αποδεχόμαστε και να τον σεβόμαστε. Αν δε φερόμαστε σωστά εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας πώς θα μπορέσει κάποιος άλλος να μας φερθεί σωστά; Ένας σύντροφος, ένας φίλος, ένας συνάδελφος;
Οφείλουμε να χαμηλώνουμε τη φωνή του εσωτερικού κριτή μας που είναι έτοιμος σε κάθε λάθος να μας ασκήσει κριτική, να μας μειώσει και να αρχίσουμε να μιλάμε σ’ εμάς όπως θα μίλαγε κάποιος σ’ ένα παιδί ή ίσως όπως θα μίλαγε ένας ψυχοθεραπευτής στο θεραπευόμενο του. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως λέμε μόνο καλά λόγια, παραβλέπουμε λάθη ή δείχνουμε εκτεταμένη ανοχή. Φροντίζουμε όμως να ακούμε πραγματικά τι ζητάμε, τι έχουμε ανάγκη, αποδεχόμαστε τυχόν λάθη και βρίσκουμε εναλλακτικές.
Συγκρίνομαι με άλλους;
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να συγκρίνεται με κάποιον άλλον για διάφορα ζητήματα, όπως μαθήματα, αθλήματα, κατάσταση ζωής και πολλά ακόμη. Τι μας προσφέρει όμως μια σύγκριση μ’ έναν άλλον άνθρωπο; Εγώ και ο άλλος έχουμε το ίδιο «δυναμικό», δηλαδή τις ίδιες δυνατότητες, αντοχές, σχέδια; Η απάντηση «ναι» μάλλον είναι πολύ σπάνια σ’ αυτήν την ερώτηση. Ο καθένας από εμάς είναι διαφορετικός. Έχει άλλους στόχους, άλλες δυνατότητες και δεξιότητες, διαφορετικές αντοχές και δυνάμεις. Είναι άδικο για τον εαυτό μας να συγκρινόμαστε με κάποιον άλλον, αντί να προσπαθούμε απλώς να κάνουμε αυτό που θεωρεί καλύτερο ο καθένας για τον εαυτό του.
Βάζω όρια σ’ εμένα αλλά και στους άλλους;
Τα όρια είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας της αυτοφροντίδας και συνεπώς της ψυχικής μας υγείας. Όταν ξέρω να οριοθετώ τον εαυτό μου αλλά και τις σχέσεις μου, αποφεύγω τυχόν «τοξικούς» ανθρώπους και συμπεριφορές καθώς και πολλές προβληματικές καταστάσεις που δημιουργούν εντάσεις. Για παράδειγμα, είναι πιο δύσκολο να εμπλακώ σε μια κακοποιητική σχέση όταν αναγνωρίζω πως δεν αξίζω τέτοιου είδους συμπεριφορές. Τα όρια είναι ένα πολύ σημαντικό δείγμα φροντίδας του εαυτού, καθώς δείχνουν πως αναγνωρίζω τις ανάγκες μου, σέβομαι τον εαυτό μου και θέτω ως προτεραιότητα την ψυχική μου υγεία. Είμαι εγώ η ίδια / ο ίδιος που ορίζω τι δέχομαι και τι όχι, σε τι είμαι διαθέσιμος/η και ανοιχτός/η και σε τι όχι, τι μου αρέσει και τι όχι. Έχω τον έλεγχο της κατάστασης και φροντίζω να μ’ ευχαριστούν και να μου αρέσουν οι επιλογές μου.
Πρέπει να αγνοώ τους άλλους για να φροντίσω εμένα;
Αυτοφροντίδα δε σημαίνει φροντίζω μόνο τον εαυτό μου. Σημαίνει φροντίζω τον εαυτό μου για να μπορώ να φροντίσω και τους άλλους. Δεν κινούμαστε σε δύο άκρα: ή φροντίζω μόνο εμένα και κανέναν άλλον ή φροντίζω όλους τους άλλους εκτός από εμένα. Φροντίζουμε πρώτα να εξασφαλίσουμε την ψυχική μας υγεία και ισορροπία κι έπειτα προχωράμε και στους άλλους. Πολλές φορές ακούγεται εγωιστικό κάποιος να κοιτάει το «καλό» του. Όμως, πόσα προβλήματα θα είχαμε γλιτώσει αν ο καθένας μας έβρισκε το κουράγιο να κοιτάξει πρωτίστως τον εαυτό του; Αν για παράδειγμα ένα παιδί άφηνε στην άκρη τα όνειρα και τα θέλω των γονιών του για να κοιτάξει τους δικούς του στόχους; Σίγουρα είναι κάτι δύσκολο και θα βρεθούν πολλοί να το κρίνουν και να το «κατηγορήσουν». Αλλά όταν καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να μας φροντίζουμε ίσως και να αλλάξουμε γνώμη!
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως για να μπορέσει να δίνει κάποιος στους άλλους πρέπει να έχει δώσει πρώτα στον εαυτό του. Αν δε φροντίζω τον εαυτό μου πώς θα φροντίσω τον κοντινό μου άνθρωπο; Σκεφτείτε για παράδειγμα μια μητέρα, όταν βρίσκει χρόνο και ανθρώπους που μπορούν να τη βοηθήσουν να φροντίσει τον εαυτό της. Πόσο πιο ανανεωμένη και χαρούμενη θα νιώσει μετά να συνεχίσει την ημέρα της και να προσφέρει στην οικογένεια;
Η αυτοφροντίδα είναι περισσότερο μια συνεχής πορεία παρά ένα μοντέλο το οποίο πρέπει να ακολουθήσουμε. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί την ενεργή συμμετοχή μας και κυρίως κατανόηση του λόγου για τον οποίο κάνουμε ό,τι κάνουμε. Κανείς δε λέει πως είναι πάντα κάτι ευχάριστο, ούτε πως σημαίνει μόνο ένα όμορφο μπάνιο και να μου φτιάξω ένα ωραίο γλυκό. Σημαίνει πως επιλέγω να φτιάξω μια ζωή που δε χρειάζεται να δραπετεύω συνεχώς ούτε να αισθάνομαι πως ανέχομαι συνέχεια πράγματα που με βαραίνουν. Είναι μια ζωή που νιώθω ωραία όχι απλώς που φαίνεται ωραία.
Από κάποιους χαρακτηρίζεται και ως μια «θετική στροφή» προς τον εαυτό μας. Όπως κι αν την ονομάσει ο καθένας είναι κάτι απαραίτητο αν θέλουμε να έχουμε μια ποιότητα στη ζωή μας και σίγουρα είναι κάτι που οφείλουμε στον εαυτό μας. Η φροντίδα μας ίσως να είναι η λύση σε πολλά από τα προβλήματα που προσπαθούμε να λύσουμε.
Φροντίζω εμένα για εμένα.
Γιατί η ομορφιά μας πηγάζει από μέσα προς τα έξω.
Η αυτοφροντίδα χρειάζεται κουράγιο και δεν είναι πάντα μια όμορφη διαδικασία.
Εικόνα εξωφύλλου από: www.mindful.org
