Κατανοώντας την διαφορετικότητα των δύο εννοιών.
Άγχος και στρες. Δύο όροι που με την πάροδο των χρόνων εισχωρούν ολοένα και περισσότερο στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας. Δύο όροι που με την πάροδο των χρόνων προκαλούν ολοένα και περισσότερα προβλήματα, τόσο ψυχικού όσο και σωματικού επιπέδου. Δύο όροι που συνήθως θεωρούνται ταυτόσημοι και συχνά χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το ίδιο πράγμα. Κατά πόσο όμως το άγχος είναι στρες και το στρες, άγχος; Κατά πόσο ταυτίζονται αυτές οι δύο έννοιες και, αν τελικά είναι το ίδιο, γιατί υπάρχουν δύο διαφορετικοί όροι για αυτό; Αν πάλι είναι το καθένα κάτι διαφορετικό, πού ξεκινά το άγχος και πού το στρες και ποια είναι η διαφορά τους;
Ας ξεκινήσουμε ορίζοντας την κάθε έννοια, πριν επισημάνουμε τις μεταξύ τους διαφορές. Το άγχος είναι – εν συντομία- η ανησυχία γύρω από ένα πρόβλημα που το άτομο θεωρεί/αναμένει πως θα προκύψει. Θα μπορούσε απλοϊκά να χαρακτηριστεί ως ένας μελλοντικός φόβος για την διαχείριση μιας υποθετικής απειλής. Όπως όλοι γνωρίζουμε εμπειρικά, το άγχος σε χαμηλά επίπεδα και με σωστή διαχείριση είναι προσαρμοστικό και μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα δημιουργικό. Το πρόβλημα με το άγχος είναι πως δυστυχώς, συνήθως είναι πολύ περισσότερο από το θεμιτό. Όταν λοιπόν αυξάνεται πάνω από το «φυσιολογικό» (αυτό που το άτομο μπορεί να διαχειριστεί με ευκολία χωρίς να προκύψουν δυσκολίες), τότε μια πληθώρα προβλημάτων καραδοκεί. Από μια έντονη, συνεχή ψυχολογική πίεση μέσα στη μέρα, μέχρι και την πλήρη ψυχική ή/και σωματική καθήλωση, το άτομο δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει και χάνει ένα σημαντικό βαθμό της λειτουργικότητας του.
Τώρα, ας γνωρίσουμε το στρες. Μία από τις πρώτες προσπάθειες ερμηνείας του ανήκει στον γιατρό Hans Seyle, ο οποίος ανέπτυξε το σύνδρομο γενικής προσαρμογής, προκειμένου να παρουσιάσει τη βιολογική αντίδραση ενός ατόμου, όταν εκτίθεται σε υψηλό και παρατεταμένο επίπεδο στρες. Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει τρεις φάσεις και περιγράφει εν ολίγοις πως, όταν το άτομο εκτεθεί στο στρες, είτε θα προσπαθήσει να προσαρμοστεί -πάντα αναφερόμαστε σε οργανικό επίπεδο- ή δε θα τα καταφέρει και θα υποστεί βλάβες. Η σύγχρονη θεώρηση του στρες, το προσεγγίζει ως μια φυσιολογική, οργανική αντίδραση σε περιβαλλοντικά γεγονότα (ερεθίσματα), τα οποία το άτομο αντιλαμβάνεται ως προβλήματα. Το στρες, σε αντίθεση με το άγχος, δεν μπορεί να θεωρηθεί χρήσιμο ή ευχάριστο ούτε στον ελάχιστο βαθμό του, καθώς είναι μια συνθήκη που βάζει αυτόματα τον οργανισμό σε κατάσταση δυσφορίας.
Έχοντας καθορίσει και ερμηνεύσει λοιπόν τις δύο έννοιες, είναι πλέον περισσότερο κατανοητό πως πρόκειται για δυο διαφορετικές συνθήκες, δύο διαφορετικά πράγματα. Η κυριότερη διαφορά ανάμεσά στους δύο όρους είναι πως το άγχος είναι ένα εσωτερικευμένο συναίσθημα, δημιουργείται δηλαδή από τις σκέψεις και τις ανησυχίες του ατόμου για υποθετικά προβλήματα και πολλές φορές είναι τόσο μεγεθυμένο, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ενώ το στρες, από την άλλη, αφορά βιολογικές διεργασίες ως απόρροια εξωτερικών, υπαρκτών ψυχο-πιεστικών παραγόντων που το άτομο καλείται να αντιμετωπίσει.
Ένα παράδειγμα της καθημερινότητας για να κατανοήσουμε καλύτερα πρακτικά την διαφοροποίηση των δύο εννοιών, είναι η απόφαση να κανονίσουμε ένα ταξίδι. Η προετοιμασία, η οργάνωση, τα πράγματα που πρέπει να διευθετηθούν πριν την αναχώρηση μας και το πακετάρισμα των αποσκευών είναι το στρες. Η αγωνία μήπως κάτι πάει στραβά, ο φόβος μήπως χάσουμε την πτήση ή μήπως ξεχάσουμε πίσω κάτι σημαντικό, είναι το άγχος.
Αξίζει να σημειωθεί πως, επειδή το άγχος πολύ συχνά σωματοποιείται και εκφράζεται διαμέσου του σώματος, οι δύο συνθήκες μοιράζονται κάποια κοινά σωματικά συμπτώματα, όπως είναι ενόχληση/πόνος/βλάβες στο γαστρεντερικό σύστημα, έντονος πονοκέφαλος, εφίδρωση, αδυναμία συγκέντρωσης κ.ά..
Συνοψίζοντας, το στρες είναι πλέον αναπόφευκτος κοινός παρονομαστής στον τρόπο ζωής και στην καθημερινότητα της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας, λόγω των εξαιρετικά γρήγορων ρυθμών και των πολλαπλών ρόλων των ανθρώπων. Αντιθέτως, το άγχος είναι προσωπική υπόθεση του καθενός και με τον κατάλληλο τρόπο, μπορεί να γίνει εύκολα διαχειρίσιμο και να πάψει να αποτελεί βασική δυσκολία στη ζωή του ατόμου. Αξίζει μια τέτοια προσπάθεια!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kring A., Davison G., Neale J. & Johnson S., 2010. ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ, εκδόσεις GUTENBERG
