Κατά τη διάρκεια της ημέρας ο νους των ανθρώπων παράγει αμέτρητες σκέψεις συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτές οι σκέψεις είναι κατά κύριο λόγο αρνητικές; Η τάση να βλέπουμε τον κόσμο με αρνητικό τρόπο δημιουργεί ασυνείδητα σχήματα που σταδιακά διαμορφώνουν τη νοηματοδότηση των εμπειριών μας. Τα αρνητικά αυτά σχήματα σύμφωνα με τον ψυχίατρο Aaron Beck οδηγούν σε γνωστικές στρεβλώσεις, δηλαδή δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψεις επεξεργασίας πληροφοριών. Μετά από χρόνια μελέτη καταθλιπτικών ασθενών του ο A.Beck εισήγαγε έξι γνωστικές στρεβλώσεις:
- Αυθαίρετη ερμηνεία: Το άτομο βγάζει συμπεράσματα χωρίς να έχει επαρκή δεδομένα. Παράδειγμα: Η απόλυση ενός υπαλλήλου ερμηνεύεται από τον ίδιο ως αναξιότητα.
- Επιλεκτική αφαίρεση: Δίνεται προσοχή μόνο στις αρνητικές πτυχές μιας κατάστασης ενώ οι θετικές συνήθως αγνοούνται. Παράδειγμα: Έχουμε λάβει ανατροφοδότηση από την αξιολόγηση του γραπτού μας και εστιάζουμε κυρίως στα αρνητικά σχόλια και όχι στα θετικά.
- Υπεργενίκευση: Διατήρηση ακραίων πεποιθήσεων όπου έχουν βασιστεί σε ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά εφαρμόζονται και σε άλλες καταστάσεις. Παράδειγμα: Μία γυναίκα που στην παιδική της ηλικία είχε δυσλειτουργική σχέση με τον πατέρα της, θεωρεί ότι όλες οι διαπροσωπικές σχέσεις με το έτερο φύλο θα είναι εξίσου αποτυχημένες.
- Μεγαλοποίηση και Ελαχιστοποίηση: Υπερεκτίμηση της σοβαρότητας των αρνητικών γεγονότων. Παράδειγμα: Ένας άνδρας χάνει μια σημαντική επαγγελματική εκδήλωση και θεωρεί ότι όλοι οι συνάδελφοι του θα τον κακοχαρακτηρίσουν. Στην ελαχιστοποίηση, γίνεται υποβάθμιση των θετικών γεγονότων. Παράδειγμα: Ο βαθμός του γραπτού ενός μαθητή είναι 18 αλλά εκείνος κάνει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του καθώς ήθελε μεγαλύτερο βαθμό.
- Προσωποποίηση: Σύνδεση εξωτερικών γεγονότων χωρίς να έχουν καμία αντικειμενική συσχέτιση. Παράδειγμα: Ένας φοιτητής έστειλε e-mail στον καθηγητή του και επειδή δεν έλαβε απάντηση θεωρεί ότι δεν τον συμπαθεί.
- Διχοτομική σκέψη: Ο λεγόμενος ‘’Άσπρο-Μαύρο’’ ‘’Καλό-Κακό’’ ‘’Όλα-Τίποτα’’ τρόπος σκέψης. Δεν υπάρχει γκρίζα ζώνη. Όλα πρέπει να είναι στο ένα ή το άλλο άκρο, ενώ συνήθως στην ζωή μας όλα βρίσκονται κάπου στην μέση. Παράδειγμα: Μία γυναίκα όπου θέλει να είναι τέλεια στη δουλειά της, αν δεν το καταφέρει, νιώθει αδέξια.
Αργότερα ο ψυχίατρος David D. Burns ανέπτυξε περαιτέρω τη θεωρία και εισήγαγε στο βιβλίο του ”Feeling good:The new mood therapy” τις παρακάτω γνωστικές στρεβλώσεις: Φιλτράρισμα, Διάβασμα της σκέψης των άλλων και Μελλοντολογία, Καταστροφολογία, Συναισθηματικός συλλογισμός, Δηλώσεις του πρέπει και Ετικετοποίηση.
Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι γνωστικές στρεβλώσεις;
Αρχικά, προσπαθώντας το άτομο να εντοπίσει τί είδους αρνητικές σκέψεις συμβάλλουν στην πυροδότηση του άγχους ή της κακής διάθεσης του αλλά και ποια είναι τα σύνηθη μοτίβα σκέψεων που χρησιμοποιεί. Στη συνέχεια, να επαναπροσδιορίσει την κατάσταση ψάχνοντας για εναλλακτικές ερμηνείες, αντικειμενικές αποδείξεις και θετικές εκδοχές της κατάστασης. Συνδυαστικά, η καταγραφή των σκέψεων σε ένα χαρτί με σκοπό την απόδοση τουλάχιστον 3-4 διαφορετικών ερμηνειών για αυτές,είναι εξαιρετικά βοηθητική.
Στην περίπτωση όπου το άτομο αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της καθημερινότητας και δυσκολεύεται να αποβάλλει αυτά τα μοτίβα αρνητικών σκέψεων, μπορεί να αναζητήσει ψυχολογική υποστήριξη. Σύμφωνα με ευρήματα ερευνών η πλέον αποτελεσματική θεραπεία είναι η Γνωστικο-συμπεριφορική. Είναι μια βραχύχρονη θεραπεία η οποία μπορεί να διαρκέσει από 10-15 συνεδρίες έως και 2 χρόνια. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται μια τεχνική όπου ο θεραπευόμενος εκφράζει λεκτικά τις σκέψεις του και εντός ενός χρονοδιαγράμματος που ορίζει ο θεραπευόμενος συζητιούνται, αναλύονται και διορθώνονται οι γνωστικές διαστρεβλώσεις που εντοπίζονται. Επιπλέον, γίνεται ψυχοεκπαίδευση του θεραπευόμενου σχετικά με την αδυναμία ελέγχου τυχαίων συμβάντων και αδυναμία πρόβλεψης του αποτελέσματος ανεξάρτητων γεγονότων. Τέλος, γίνεται εκπαίδευση του θεραπευόμενου ώστε να μπορεί να διακρίνει τις ορθολογικές από τις παράλογες σκέψεις και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν οι τελευταίες να διορθωθούν.
Βιβλιογραφία:
- Kuru E, et al. (2017). Cognitive distortions in patients with social anxiety disorder: Comparison of a clinical group and healthy controls. DOI: Link
- Yurica, C.L., DiTomasso, R.A. (2005). Cognitive Distortions. In:Freeman, A., Felgoise, S.H., Nezu, C.M., Nezu, A.M., Reinecke, M.A. (eds) Encyclopedia of Cognitive Behavior Therapy. Springer, Boston, MA. Link
- A.M. Kring, G.C Davidson,J.M Neale, S.L.Johnson (2010).Ψυχοπαθολογία. Εκδόσεις Gutenberg Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Η εικόνα ανακτήθηκε από freeimages.com
