Έχω διαγνωστεί με οριακή διαταραχή προσωπικότητας και φοβάμαι. Φοβάμαι ότι θα μείνω έτσι για πάντα. Το έχω στο μυαλό μου ότι είναι κάτι «κακό» και αγχώνομαι.
Από την: Μαρία
Αγαπητή Μαρία,
Θα θέλαμε να σε ευχαριστήσουμε που απευθύνθηκες σε εμάς για να μιλήσεις για το θέμα που σε απασχολεί και στη συγκεκριμένη περίπτωση για τη διάγνωση σου με οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό το βήμα που έκανες μετά τη διάγνωση σου να επικοινωνήσεις μαζί μας, δείχνει ότι θέλεις να το ψάξεις παραπάνω ώστε να λύσεις απορίες που σου δημιουργήθηκαν και να δεις από άλλη οπτική την κατάσταση αυτή.
Αρχικά, σχετικά με το θέμα της διάγνωσης σου με οριακή διαταραχή και την εικόνα που έχεις στο μυαλό σου ως κάτι κακό, θα ήθελα να σου πω ότι δεν είναι κάτι που πρέπει να σε κάνει να νιώθεις άσχημα. Η οριακή διαταραχή δεν είναι κάτι «κακό», απλά κάνει τη ζωή σου πιο περίπλοκη. Πάνω σε αυτό το θέμα της πολυπλοκότητας που δημιουργεί θα ήταν χρήσιμο να αναφερθώ σε ορισμένα χαρακτηριστικά της διαταραχής και έτσι να έχεις μια πιο σφαιρική εικόνα γύρω από αυτή.
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό Σύστημα του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου (DSM- IV-R & DSM-V), η οριακή ή μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας ανήκει στην Κατηγορία Β’ των διαταραχών προσωπικότητας και σχετίζεται με έντονη συναισθηματική αστάθεια. Το άτομο παρουσιάζει έλλειψη σταθερότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις και παρορμητικότητα. Τα συναισθήματα κυμαίνονται από έντονο ενθουσιασμό σε ακραίο θυμό–στοιχείο που οδηγεί στην καταστροφή των περισσότερων διαπροσωπικών σχέσεων.
Επιπλέον, η παρορμητικότητα και η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά συνήθως εκφράζονται μέσω καταχρήσεων, επεισόδια υπερφαγίας και έντονης σεξουαλικής δραστηριότητας. Τα άτομα με οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή δεν έχουν μια σταθερή εικόνα εαυτού, γεγονός που διαφαίνεται από μεταβολές σε βασικές πτυχές της ταυτότητάς τους, όπως αξίες και επαγγελματικές επιλογές. Ένα ακόμη στοιχείο της διαταραχής είναι, πως το άτομο καταβάλλει προσπάθειες ώστε να αποφύγει μία πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη.
Συμπτώματα, ακόμη, αποτελούν τα χρόνια αισθήματα κενού, καθώς και η εμφάνιση παρανοϊκού ιδεασμού και στρεβλωμένης αντίληψης του περιβάλλοντος, κάτω από στρεσογόνες συνθήκες. Δεν αντιμετωπίζει κάθε άτομο με οριακή διαταραχή προσωπικότητας όλα τα παραπάνω συμπτώματα, ενώ σημαντικές διαφορές υπάρχουν στην ένταση και στην συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων.
Η διαταραχή αυτή, προκύπτει κυρίως από βιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Όσον αφορά τους βιολογικού παράγοντες, έρευνες έχουν δείξει ότι η κληρονομικότητα και τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής στο 42% του πληθυσμού. Οι κοινωνικοί παράγοντες όπως η γονεϊκή εγκατάλειψη, το παιδικό τραύμα και η σεξουαλική κακοποίηση μπορούν να προκαλέσουν την ανάπτυξη της οριακής διαταραχής.
Σε όσα μας είπες στην ιστορία σου υπάρχουν πολλές σημαντικές πληροφορίες που απουσιάζουν και οι οποίες θα ήταν χρήσιμες στο να σχηματίσω μια καλύτερη εικόνα της μέχρι τώρα πορείας σου. Θα ήθελα να σε ρωτήσω, λοιπόν, πότε παρατήρησες αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεσή σου; Συνέπεσε με κάποια αρνητικά γεγονότα στη ζωή σου, κι αν ναι, με ποια; Επίσης έχει φανεί σε άτομα με διαγνωσμένη με οριακή διαταραχή ότι οι αρνητικές παιδικές εμπειρίες μετατρέπονται σε αρνητικά σχήματα σχετικά με την ταυτότητα και τις σχέσεις του ατόμου με τους άλλους. Αυτά περιλαμβάνουν πεποιθήσεις όπως: «Είμαι κακός», κάτι που οδηγεί σε αυτοτιμωρία, «Κανείς δεν θα με αγαπήσει», το οποίο με τη σειρά του οδηγεί σε σκέψεις όπως: «Δεν μπορώ να τα καταφέρω μόνος μου», που έχει ως αποτέλεσμα την εξάρτηση από τους άλλους. Όσον αφορά τις δικές σου εμπειρίες στις σχέσεις σου με τους πολύ κοντινούς σου, όπως είναι οι γονείς σου και οι φίλοι σου, βίωσες σε κάποιο βαθμό επίκριση ή κάποιου είδους υποτίμηση;
Όπως μας ανέφερες, έχεις επισκεφθεί ήδη έναν ειδικό ψυχικής υγείας κάνοντας έτσι ένα πολύ σημαντικό βήμα για τη μετέπειτα διαχείριση της κατάστασης σου και σου αναγνωρίζω το θάρρος που χρειάζεται για να απευθυνθεί κάποιος σε έναν ειδικό όταν, ακόμη, εξαιτίας του στίγματος και της άγνοιας γύρω από την ψυχική υγεία, πολλοί άνθρωποι δεν παίρνουν τη βοήθεια που χρειάζονται.
Μπορώ να συναισθανθώ την αγωνία σου για τυχόν παγίωση της διαταραχής. Υπάρχουν μύθοι γύρω από τις ψυχικές διαταραχές γενικότερα που μας «τρομάζουν» όπως: ότι δεν είναι αντιμετωπίσιμες, ότι θα έχουν άσχημη εξέλιξη κοκ. Οι διαταραχές προσωπικότητας εξ’ ορισμού θεωρούνται αμετάβλητες κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, αλλά αυτό με μια σωστή θεραπευτική προσέγγιση, μπορεί να αλλάξει. Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας εγείρει πολλές δυσκολίες στη θεραπεία. Τα ζητήματα ορίων και οι συχνές εναλλαγές συναισθημάτων παρουσιάζουν θεραπευτικές προκλήσεις ειδικά για τη θεραπεία ασθενών με οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό τα άτομα να λαμβάνουν εξατομικευμένη θεραπεία από έναν κατάλληλα εκπαιδευμένο θεραπευτή. Δεν γνωρίζω τι είδους θεραπεία ακολουθείς οπότε θα σου αναφέρω κάποιες θεραπευτικές προσεγγίσεις που υπάρχουν για να τις μελετήσεις, σε περίπτωση που ψάχνεις κάτι άλλο σε θεραπευτική αντιμετώπιση.
Η ψυχοθεραπεία αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για την εν λόγω διαταραχή, είτε ατομική, είτε και ομαδική, όπου ο θεραπευόμενος αλληλεπιδρά με άλλα άτομα και μαθαίνει να σχετίζεται αρμονικά μαζί τους. Μεταξύ των ατομικών προσεγγίσεων που επιλέγονται είναι η γνωσιακή συμπεριφοριστική, η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία και η ψυχοδυναμική/ψυχαναλυτική σχεσιακή προσεγγίση. Ας τις δούμε πιο αναλυτικά:
–Γνωστική συμπεριφοριστική Θεραπεία
Επειδή το παραδοσιακό Γνωσιακό Συμπεριφορικό Μοντέλο δεν είχε την επιθυμητή αποτελεσματικότητα, αναπτύχθηκαν ειδικά μοντέλα τα οποία είναι στοχευμένα στην θεραπεία της Οριακής Διαταραχής. Ένα από αυτά είναι η θεραπεία σχημάτων, η οποία μας μαθαίνει ότι η διαταραχή αναπτύσσεται εξαιτίας κάποιον αρνητικών σχημάτων που δεν μας επιτρέπουν να προσαρμοζόμαστε. Αυτά τα αρνητικά σχήματα δημιουργούνται κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας του θεραπευόμενου, κυρίως χωρίς όμως να αποκλείεται και η δημιουργία τους στην αρχή της ενήλικης ζωής. Τα σχήματα είναι “πατέντες” συμπεριφορικών, συναισθηματικών και γνωσιακών αντιδράσεων σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Στόχος του θεραπευτικού μοντέλου είναι να γίνει μια περιορισμένη γονική μέριμνα (limited reparenting), μέσω της θεραπευτικής σχέσης προκειμένου ο θεραπευόμενος να κατευνάσει αυτά τα αρνητικά σχήματα και να δώσει χώρο σε άλλα πιο λειτουργικά και υγιή.
–Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία
Ένα εξίσου αποτελεσματικό μοντέλο θεραπείας της Οριακής Διαταραχής είναι και η Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία, η οποία θεωρεί πως η διαταραχή είναι αποτέλεσμα μιας σειράς λαθών στην ανάπτυξη της διαλεκτικής του θεραπευόμενου. Πιο απλά, θεωρεί ότι υπάρχει μια σημαντική προσήλωση στα δίπολα (πχ καλό ή κακό) αγνοώντας την ύπαρξη οποιασδήποτε σύνθεσης των δύο δίπολων (πχ. Καλό, ουδέτερο, Κακό ή κρύο, χλιαρό, καυτό). Επιπλέον, θεωρείται πως ένας θεραπευόμενος είναι σχεδόν συνέχεια “στην άκρη του γκρεμού”. Για παράδειγμα, εάν κάποιος θυμώσει μαζί του, αυτό για τον ασθενή γίνεται μια νέα πραγματικότητα η οποία δεν αλλάζει. Τέλος, θεωρεί πως ο θεραπευόμενος δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι είναι ταυτόχρονα διαφορετικός, αλλά και μέρος του συνόλου. Έτσι, προκύπτει μια συνεχής σύγκρουση μεταξύ εαυτού και περιβάλλοντος. Στόχος της θεραπείας, είναι να εκπαιδευτεί ο θεραπευόμενος αναπτύσσοντας νέες δεξιότητες στη διαχείριση κρίσεων, διαχείριση συναισθημάτων, ενσυνειδητότητας (mindfulness) και διαπροσωπικών δεξιοτήτων. Έρευνες έχουν δείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα της μεθόδου αυτής. Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί μετεξέλιξη της Γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας και ως τώρα είναι το μοντέλο με τις περισσότερες και καλύτερες μελέτες αποτελεσματικότητας για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας.
–Ψυχοδυναμικό Μοντέλο Θεραπείας
Το Ψυχοδυναμικό Μοντέλο Θεραπείας εστιάζει στα αρχικά χρόνια ζωής του θεραπευόμενου, όπου υπάρχει μια λανθασμένη ανάπτυξη της συναισθηματικής αυτορρύθμισης εξαιτίας των σχέσεων που έχει αναπτύξει ο θεραπευόμενος στην αρχή της ηλικίας του. Ειδικότερα, δημιουργείται μια έλλειψη ενσωμάτωσης της έννοιας του εαυτού που προκαλείται από μια αδυναμία ολοκλήρωσης αυτοπροσδιορισμού και αναπαραστάσεων “αντικειμένων” σε αντιφατικές καταστάσεις αγάπης και μίσους. Στόχος αυτού του θεραπευτικού μοντέλου είναι να βοηθήσει τον ασθενή, μέσω της θεραπευτικής σχέσης, να αναγνωρίσει τις ρίζες των δυσκολιών του αλλά και την κατανόηση της δικιάς του ψυχικής κατάστασης και των άλλων, δημιουργώντας ξανά σιγά-σιγά την αίσθηση του εαυτού και προκαλώντας την απαλοιφή των συμπτωμάτων.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σου πω πως καταλαβαίνω ότι η καθημερινότητα σου έχει επηρεαστεί σημαντικά αλλά βλέπω ότι έχεις διάθεση να το αντιμετωπίσεις. Θα σου πρότεινα να συνεχίσεις τη θεραπεία και συγχρόνως να επικοινωνήσεις περισσότερο με όσους νιώθεις κοντά σου. Η στήριξη από τους δικούς μας ανθρώπους (φίλους, συγγενείς) είναι πολύ βοηθητική και πολλές φορές την υποτιμούμε. Μπορείς να επιλέξεις κάποιον με τον οποίο είσαι πιο κοντά και να του ανοιχτείς για όσα σε απασχολούν, είμαι σίγουρη ότι θα νιώσεις ανακουφισμένη και πιο δυνατή σε αυτή την κατάσταση που αντιμετωπίζεις.
Ελπίζω να σε βοήθησα όσο το δυνατόν περισσότερο και με τα λόγια μου να κατάφερα να κατευνάσω το άγχος και την αγωνία που σου δημιουργήθηκε κι έτσι να αντιμετωπίσεις με περισσότερη αισιοδοξία αυτά που μέχρι πρότινος σε φόβιζαν.
Είμαστε στη διάθεσή σου για ό,τι χρειαστείς!