Με κάθε ανατολή, ο άνθρωπος ξεκινάει την ημέρα του διαμορφώνοντας στόχους. Άλλες φορές, στοχεύουμε στο κυρίαρχο παρόν, άλλες στο κοντινό «αύριο» και μερικές φορές, σημαδεύουμε στο απομακρυσμένο και μυστήριο μέλλον. Όλοι έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με υποσχέσεις όπως, η δίαιτα της Δευτέρας και ο αποχωρισμός μας από το κάπνισμα, η αναβολή των σκέψεων για τις σχέσεις μας και το διάβασμα που δεν ήρθε ποτέ κι έφτασε το τέλος του εξαμήνου. Γιατί άραγε εμείς, όλοι οι άνθρωποι, περιμένουμε να έρθει μια «Δευτέρα» για να πετύχουμε όσα ονειρευόμαστε;
Όταν θέτουμε έναν στόχο εν βρασμώ ψυχής ή βρισκόμενοι στο «χείλος του γκρεμού» υπό την πίεση δεδομένων καταστάσεων, είναι σαν να βρισκόμαστε πάνω σε μια αερογέφυρα. Μια παλιά, ξύλινη, διαβρωμένη γέφυρα, που αιωρείται πιασμένη από τη μία πλευρά των αποφάσεων μας έως την άλλη, όπως εκείνες που συχνά συναντάμε σε παλιά ρυάκια, δάση και δρυμούς. Συχνά, η παλλόμενη ισορροπία μας, εξαρτάται από σχοινιά φθαρμένα και παλιά, τα οποία σύμφωνα με τους Locke και Latham (1994) αντικατοπτρίζουν την απροσδιοριστία της στοχοθέτησης που συχνά αψηφά πιθανά εμπόδια ή ελλείψεις ενδοπροσωπικών ικανοτήτων. Σε αντίθεση με τις σταθερές, ξύλινες ή σιδερένιες κουπαστές που διαθέτουν οι σύγχρονες σκάλες, οι οποίες σηματοδοτούν την σταθερότητα μιας σαφούς και προσχεδιασμένης διεκδίκησης επιθυμιών (Doran, 1981). Σε εκείνες τις παλαιωμένες αερογέφυρες, παρατηρούμε ακόμα ραγισμένες, ξύλινες τάβλες που βρίσκονται σε αξιοσημείωτη απόσταση μεταξύ τους. Κάποιες φορές, τυχαίνει να λείπουν και κάποια ξύλα. Άλλες φορές, η έλλειψη αυτή τυχαίνει να είναι αμελητέα, καθώς με ένα μικρό άλμα βρισκόμαστε στο επόμενο βήμα. Σ’ εκείνο το επόμενο σκαλοπάτι, το οποίο είναι σταθερό.
Τι γίνεται όμως όταν λείπει και το επόμενο ξύλο που εναποθέσαμε τις ελπίδες μας ότι θα ξαποσταίναμε και θα αποκτούσαμε την δυνατότητα της συνέχειας έως τον προορισμό μας; Την δυνατότητα της κατεύθυνσης προς την ολοκλήρωση του στόχου μας.
Διάβασε επίσης : Αλλάζω (συμπερι)φορά!
Οι παλαιομένες αερογέφυρες είναι στόχοι διαβρωμένοι, στόχοι που δεν εντάσσονται σε ένα σταθερό και οργανωμένο πλαίσιο. Συχνά οι στόχοι αυτοί, συναντούν εμπόδια όπως η έλλειψη εφοδίων και ικανοτήτων σημαντικών για την υλοποίηση τους καθώς η ασάφεια και η απροσδιοριστία τους που δύναται να αποπροσανατολίσει τον διαβάτη (Locke και Latham,1994). Αντιθέτως, ο Locke (2002) αναφέρει πως οι στόχοι που είναι συγκεκριμένοι φέρουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας από τις αφηρημένες αυτές επιθυμίες.
Το αξιοπερίεργο της πορείας πάνω στην αερογέφυρα των στόχων μας, είναι πως δεν μπορούμε να τη διαβούμε όλοι με τον ίδιο τρόπο, καθώς διαφέρουν τα κίνητρά μας. Κάποιοι άνθρωποι, πατούν με δύναμη το πρώτο σανίδι, αυτό της απόφασης, χωρίς φόβο, παρόλο που κάθε επόμενο βήμα, μικρό ή μεγάλο, δύναται να μεταμορφώσει την παλιά αιωρούμενη γέφυρα, σε έναν κινούμενο «στόχο». Οι άνθρωποι που με σθένος επενδύουν τα βήματα τους, έχουν κατακτήσει αυτό που κοινώς αποδίδεται ως «Μαθημένη Αισιοδοξία», την πεποίθηση ότι το μέλλον διάκειται ευνοϊκά για εκείνους και την ενθουσιώδης προσμονή για τις ωραίες εκείνες έκπληξης της ζωής (Scheier & Carver, 1985). Εκείνη η ιδιότητα τους, τους δίνει το προβάδισμα στην διεκδίκηση των επιθυμιών τους έναντι της παθητικής αναμονής της επίδρασης της ειμαρμένης/μοίρας (Carver & Scheier, 1990).
Αντίθετα, κάποιοι άνθρωποι, στέκονται στην κάτω πλευρά της αερογέφυρας και κοιτούν με δέος το ύψος της, κατακλυσμένοι από δεύτερες σκέψεις, ανασφάλειες και αμφιβολίες, και δεν τολμούν ούτε να την πλησιάσουν. Η δυσκολία να μεταβούν στο επόμενο στάδιο ονομάζεται «Μαθημένη Αβοηθησία», κατά την οποία το άτομο πιστεύει πως κάθε ευνοϊκό αποτέλεσμα προέρχεται τυχαία ενώ κάθε δυσχέρεια είναι αποκλειστικά προϊόν της δικής του ανεπάρκειας. Η ερμηνεία αυτή εδράζεται σταθερά και γενικευμένα σε όλες τις διαστάσεις της ζωής του ατόμου, μια εκ των οποίων είναι και η στοχοθέτηση, και μειώνει δραστικά τα κίνητρα για διεκδίκηση (Abramson, Seligman & Teasdale, 1978).
Πως, όμως, μπορούμε να φτάσουμε όμως στο τέλος της γέφυρας, ενώ βρισκόμαστε αιωρούμενοι στο κενό; Στο φόβο εκείνον της αβύσσου και της ανυπαρξίας που πάλλεται με την επιθυμία του πολυπόθητου στόχου μας.
Σύμφωνα με τον Doran (1981), τα S.M.A.R.T Goals περιγράφουν τα βασικά βήματα για την κατάκτηση ενός στόχου. Ξεκινώντας την στοχοθέτηση, είναι σημαντικό να ορίσουμε και να ξεκαθαρίσουμε ποιος ακριβώς είναι ο στόχος μας, το αντικείμενο ή την δεξιότητα που διακαώς επιθυμούμε να αποκτήσουμε (Specific). Με λίγα λόγια, καθίσταται σημαντικό να διακρίνουμε τι ακριβώς βρίσκεται απέναντι από αυτήν την αερογέφυρα, την οποία επιθυμούμε να διαβούμε για να αποκτήσουμε ό,τι ονειρευόμαστε. Χρειάζεται να διακρίνουμε πόσα και ποια «σκαλοπάτια» θα χρειαστεί να διαβούμε για να κατακτήσουμε τον στόχο μας. Μια συγκεκριμένη επιθυμία μας θα μπορούσε να ήταν η κατάκτηση της καρδιάς του αγαπημένου μας. Ο στόχος μας μπορεί να ποικίλει από το να «εισβαλλουμε» απλώς στην καθημερινότητά τους, στο μυαλό τους ή ακόμα εκτενέστερα στην καρδιά τους.
Έχοντας συγκεκριμενοποιήσει τον στόχο μας, προχωράμε προς την γέφυρα. Το επόμενο «σκαλοπάτι» είναι να ορίσουμε μετρήσιμα βήματα και ενδείξεις, οι οποίες μας φανερώνουν πότε υπάρχει πρόοδος στην πορεία μας (Measurable). Ακόμα και στην διαμόρφωση ερωτικής γειτνίασης, υπάρχουν μετρήσιμες ενδείξεις. Κάποιες από αυτές θα μπορούσε να ήταν η συχνή επικοινωνία, ένα άγγιγμα, μια λεκτική έκφραση συναισθημάτων.
Η αμέσως επόμενη ενέργεια μας είναι να διευκρινίσουμε κατά πόσο ο στόχος μας είναι εφικτός και ρεαλιστικός (Attainable). Πολλές φορές, μια επιθυμία μας μπορεί να μην είναι απόλυτα ξεκάθαρη ή να μην είναι καθολικά εφικτή η υλοποίηση της. Όλοι επιθυμούμε να βρούμε έναν συμβατό δότη συναισθημάτων. Ωστόσο, δεν δύναται να κυνηγάμε για όλη μας την ζωή τη φιγούρα ενός μόνο ανθρώπου, ο οποίος εμφανώς δεν μας επιλέγει. Είναι σαν να προχωράμε στην γέφυρα με τα μάτια κλειστά ενώ βρισκόμαστε στο κενό. Στην περίσταση αυτή, υπάρχει ο κίνδυνος, πατώντας σε μια ετοιμόρροπη τάβλα-συνθήκη της ζωής μας, να γίνουμε ένα με το (συναισθηματικό) κενό. Όσο δύσκολο και αν φαντάζει, αν ο στόχος μας είναι η αμοιβαία ψυχοσυναισθηματική σύνδεση με κάποιον, τότε είναι σημαντικό να αναθεωρήσουμε τον στόχο μας.
Το επόμενο στάδιο της πορείας μας στην αερογέφυρα είναι το συνταίριασμα του στόχου μας με τις δικές μας αξίες, τα βιώματα και την ιδιοσυγκρασία μας (Relevant)(Doran, 1981). Είναι στο χέρι μας λοιπόν, να διαβούμε την αερογέφυρα μας όπως επιθυμούμε, με αλματάκια, κάνοντας δίπλα βήματα ή κάνοντας κουτσό. Είναι η δική μας πορεία προς το όνειρο, και δεν μένει παρά να την απολαύσουμε όντας ο εαυτός μας!
Φυσικά, η διαδρομή μας πρέπει κάποια στιγμή να φτάσει στον προορισμό της, να συναντήσει το επιθυμητό και το ονειρεμένο (Time-Specific). Κατ’ αυτήν, πρέπει να ορίσουμε ένα ρεαλιστικό χρονικό διάστημα εντός του οποίου ο στόχος μας θα πραγματοποιηθεί με σκοπό οι στόχοι μας να μην υποπέσουν στην πλάνη της αναβλητικότητας. Βάσει αυτού, μπορούμε να θέτουμε προτεραιότητες ή να αφήνουμε πίσω δευτερογενής στόχους. Μπορεί κάποια στιγμή στο ταξίδι μας να κουραστούμε και να χρειαστεί να επιβραδύνουμε τα βήματα μας απολαμβάνοντας την μοναδική θέα που προσφέρει η αερογέφυρα με το ύψος της. Άλλες φορές, πάλι, μπορεί να πάρουμε μεγάλη φόρα και ώθηση από τα προηγούμενα μας βήματα και να κινηθούμε ακόμα πιο γρήγορα από ότι πιστεύαμε!
Ένα από τα σπουδαιότερα προνόμια του ανθρώπου είναι η ικανότητα του να ονειρεύεται και να πλάθει στο νου του την ευτυχία του. Όπως κάποτε είπε ο Ν. Καζαντζάκης «Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα». Δίνοντας έμφαση στην δυνατότητα μας να αποκτήσουμε όλα όσα επιθυμούμε μέσω της δημιουργικότητας μας και της στοχοπροσήλωσης μας. Άλλωστε και σύμφωνα με τους Sheldon, Kasser, Smith και Share (2002) η επιτυχής στοχοθέτηση φέρει τους καρπούς της ψυχοκοινωνικής ευημερίας, της υψηλής ενεργητικότητας και της συναισθηματικής ισορροπίας. Και μπορεί πολλές φορές η επίτευξη ενός στόχου να είναι στο χέρι μας, μπορεί όμως να είναι και κάτι το οποίο μας φοβίζει ή μας ξεπερνά. Αυτή είναι η στιγμή που βρισκόμαστε κάτω από την γέφυρα αντικρίζοντας τον φόβο του κενού. Και εκείνη την στιγμή, ίσως την μεγαλύτερη αξία να την κατέχει το πρώτο εκείνο βήμα. Το βήμα όπου το ένα σκέλος μας βρίσκεται στο τίποτα και το άλλο βρίσκεται στα πάντα. Ολοκληρώνοντας το βήμα μας, το πρώτο μας βήμα, φτάνουμε πιο κοντά σε κάτι που ορίζει την καρδιά μας. Όσο δυνατά και αν χτυπά, όσο τόλμη και αν θέλει αυτή η διαδρομή, υπόσχομαι πως η θέα στο τέλος της γέφυρας θα είναι μαγευτική!
Βιβλιογραφία:
Abramson, L.Y., Seligman, M.E.P. & Teasdale, J.D. (1978). Learned helplessness in humans: Critique and reformulation. Journal of Abnormal Psychology, 87, 49-74.
Carver, C.S. & Scheier, M.F. (1990). Origins and functions of positive and negative affect: A control-process view. Psychological Review, 97, 19-35.
Doran, G. T. (1981). There’s a S.M.A.R.T. Way to Write Management’s Goals and Objectives. Management Review, 70, 35-36.
Locke, E.A. (2002) Setting goals for life and happiness. In C.R. Snyder & S.J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology. New York: Oxford University Press.
Locke, E.A. & Latham, G.P. (1994) Motivation: Theory and Research. Routledge.
Scheier, M.F. & Carver, C.S. (1985). Optimism, coping and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, 219-247.
Sheldon, K.M., Kasser, T., Smith, K. & Share, T. (2002). Personal goals and psychological growth: Testing an intervention to enhance goal attainment and personality integration. Journal of Personality, 70(1), 5-31.