Εισαγωγή
H “Parkinson” συνιστά μια χρόνια νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ζωή των ασθενών αλλά και των φροντιστών τους. Πρόκειται για μια ασθένεια η οποία επιδρά στο νευρικό σύστημα του ατόμου που υποφέρει από αυτήν με απότοκο τον περιορισμό των κινητικών του λειτουργιών (Opara et al., 2012). Οι περισσότεροι άνθρωποι με Parkinson αρχίζουν να έχουν συμπτώματα όταν είναι πάνω από 50 ετών, αν και 1 στους 20 ανθρώπους μπορεί να έχει συμπτώματα όταν είναι κάτω από 40 ετών. Η ασθένεια αυτή πήρε το όνομά της από τον James Parkinson, τον γιατρό του Λονδίνου, ο οποίος παρατηρώντας το καθημερινό βάδισμα ασθενών, το 1817 έκανε λόγο για μια νευρολογική- προοδευτική πάθηση που επιδρά στα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου («European Parkinson’s Disease Association»). Τα τελευταία χρόνια, η πλειοψηφία των ερευνών επικεντρώνεται στις συναισθηματικές επιπτώσεις της Parkinson.
Ορισμός/ Αιτία
Πιο συγκεκριμένα, η νόσος Parkinson είναι μια σταδιακά εξελισσόμενη διαταραχή της κίνησης, κατά την οποία τα συμπτώματα επιμένουν και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Προκαλείται ως επί το πλείστον από την απώλεια νευρικών κυττάρων που με την σειρά τους καταλήγουν να παράγουν ανεπαρκή ποσότητα ντοπαμίνης. Η έλλειψη ντοπαμίνης οδηγεί σε απώλεια συντονισμού των κινήσεων στους ασθενείς. Πρόσφατες μελέτες που επιδιώκουν να αποδώσουν την αιτιοπαθογένεια της διαταραχής αυτής, προτείνουν την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων (de Lau & Breteler, 2006). Για παράδειγμα ερευνητές απέδειξαν ότι η έκθεση σε μικροβιοκτόνα φυτοφάρμακα αυξάνει κατά 1,6% τον κίνδυνο προσβολής από την νόσο Parkinson, αφού μειώνει την δράση του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη.
Συμπτώματα
Τα επικρατέστερα κλινικά σημεία αυτής της νόσου είναι ο τρόμος ηρεμίας, η δυσκαμψία, η βραδυκινησία/ακινησία, οι διαταραχές ισορροπίας, διαταραχές στην ομιλία ενώ στην όψιμη φάση μπορεί να εμφανιστεί και άνοια. Σε προχωρημένα στάδια οι ασθενείς με Parkinson παρουσιάζουν κατάθλιψη, διαταραχές στον ύπνο (δυσκολία στην έλευση του ύπνου, νυχτερινές αφυπνίσεις ή κρίσεις υπνηλίας στη διάρκεια της ημέρας), ακράτεια, δυσκολία στη κατάποση, σεξουαλικές διαταραχές. Φαίνεται ότι ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζονται τα μη κινητικά συμπτώματα, τα οποία ποικίλλουν και δύναται να εκδηλωθούν σε οποιοδήποτε στάδιο της διαταραχής. Περιλαμβάνουν αισθητηριακά συμπτώματα (πχ απώλεια όσφρησης), γαστρεντερικά (πχ δυσκοιλιότητα), συμπτώματα του αυτόνομου νευρικού συστήματος (πχ υπόταση, στυτική λειτουργία), τα νευροψυχιατρικά συμπτώματα (κατάθλιψη, ψύχωση) και διαταραχές ύπνου. Τα μη κινητικά συμπτώματα της νόσου είναι πιθανό να αποβούν εξαιρετικά σημαντικά τόσο εξαιτίας της δυσκολίας στην διαχείριση τους όσο και λόγω της επίδρασης τους στην κινητική συμπτωματολογία της ασθένειας.
Κατάθλιψη/άγχος
Η κατάθλιψη αποτελεί την συχνότερη ψυχική διαταραχή, αφού προσβάλει 40% των ατόμων με Parkinson (Cummings JL, 1992). Οι καταθλιπτικοί παρκινσονικοί ασθενείς είναι περισσότερο μελαγχολικοί, ευερέθιστοι, αγχώδεις, γνωσιακά επιβαρυμένοι με λιγότερο αυτομομφή και σπανιότερες αυτοκτονικές τάσεις. Δυστυχώς συχνά η κατάθλιψη υποδιαγνώσκεται επειδή ορισμένα συμπτώματα της ταυτίζονται με αυτά της νόσου Parkinson, όπως η ψυχοκινητική επιβράδυνση, οι διαταραχές συγκέντρωσης, η αυπνία. Οι ηλικιωμένοι που πάσχουν από Πάρκινσον, παρουσιάζουν κοινωνική απόσυρση από τις δραστηριότητές τους εξαιτίας των κινητικών περιορισμών/ ή και της δυσφορίας που βιώνουν/ που τους επιβάλει η νόσος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος της κατάθλιψης. Η τελευταία έχει προσδιοριστεί από μελέτες ως προδιαθεσιακός παράγοντας της παρκινσον. Συνεπώς το άγχος σε συνδυασμό με την κατάθλιψη της Πάρκινσον, μπορεί ορισμένες φορές να προκαλέσει μεγαλύτερη επιβάρυνση και αναπηρία σε έναν ασθενή και δεν πρέπει να υποτιμάται κατά την εκτίμηση της νόσου από τον γιατρό.
Ψυχώσεις
Εκτός αυτού, 20- 40% των ασθενών εκδηλώνουν ψυχωτικά συμπτώματα που σχετίζονται κυρίως με την θεραπεία που ακολουθούν, δηλαδή την ντοπαμινεργική/αντιχολινεργική αγωγή τους. Είναι συχνό φαινόμενο οι ηλικιωμένοι με Πάρκινσον να έχουν οπτικές ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες (Lieberman A, 1998). Οι πρώτες εμφανίζονται συνήθως τις βραδινές ώρες και έχουν συχνότερα ως περιεχόμενο σχηματισμένα αντικείμενα, ζώα ή και «ζωντανά όνειρα». Οι παραληρητικές ιδέες έχουν κατά βάση συστηματοποιημένο ζηλοτυπικό περιεχόμενο (Matheson A.J και οι συν., 2000). Στις περιπτώσεις όπου η ψύχωση σχετίζεται με άνοια προεξάρχουν οι διαταραχές προσανατολισμού και η σύγχυση. Δεν πρέπει να παραληφθούν και ψυχιατρικά σύνδρομα που προκύπτουν από την μακρόχρονη χρήση της levodopa ( μεταβολικός πρόδρομος της ντοπαμίνης), πχ το σύνδρομο εξάρτησης από την ντοπαμίνη. Στην επιστημονική βιβλιογραφία, η ψύχωση αναφέρεται ως βασική αίτια εξουθένωσης των φροντιστών των πασχόντων από παρκινσον.
Διαταραχές ύπνου
Σε άμεση συνάρτηση με τα ψυχωτικά συμπτώματα είναι οι διαταραχές ύπνου. Κατά την υπόθεση του «συνεχούς» που προτάθηκε από τον Moscovitz, το 1978, η ψύχωση ως επαγόμενο από τα αντιπαρκινσονικά φάρμακα διαταράσσει την ποιότητα του ύπνου και οδηγεί στην παραγωγή ζωντανών- έντονων ονείρων. Το 82% των ψυχωτικών παρκινσονικών ασθενών παραπονιούνται για ελαττωμένη διάρκεια ύπνου. Η κακή ποιότητα ύπνου (πχ αυπνίες, διαταραχή στο στάδιο REM του ύπνου, υπερβολική υπνηλία) υπονομεύει την αυτονομία του ασθενούς, αφού είναι πιθανή η εισαγωγή του σε δομή φροντίδας. Ταυτόχρονα, οι διαταραχές ύπνου συσχετίζονται με υψηλά ποσοστά θνητότητας, ενώ έχει επιβεβαιωθεί από έρευνες ο ανασταλτικός τους ρόλος στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της Parkinson (Videnovic A., 2017).
Επίλογος
Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην ψυχική υγεία των παρκινσονικών αλλά και των φροντιστών τους. Εξάλλου κλινικά δεδομένα δείχνουν ότι εξατομικευμένες παρεμβάσεις που στοχεύουν στα μη κινητικά συμπτώματα της νόσου μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με νόσο Πάρκινσον. Σημαντικό είναι οι ασθενείς να συμβουλεύονται κάποιον ειδικό, ο οποίος θα διερευνήσει περαιτέρω το κάθε πρόβλημα και θα δώσει τη κατάλληλη θεραπεία. Η άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, η θετική σκέψη σε συνδυασμό με την συνεχή πληροφόρηση, συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της προσωπικότητας του ασθενούς και των οικείων του, για την αποτελεσματικότερη διαχείριση της πάθησης.
Βιβλιογραφία
- Ανακτήθηκε από: https://www.ygeiamou.gr
- Ανακτήθηκε από: https://www.psychologynow.gr
- Cummings, J. L. (1992). Depression and Parkinson’s disease: a review. The American journal of psychiatry.
- De Lau, L. M., & Breteler, M. M. (2006). Epidemiology of Parkinson’s disease. The Lancet Neurology, 5(6), 525-535.
- Lieberman A. (1998). Managing the neuropsychiatric symptoms of Parkinson’s disease. Neurology. 50(6 Suppl 6) doi: 10.1212/wnl.50.6_suppl_6.s33. PMID: 9633685.
- Matheson, A. J., & Spencer, C. M. (2000). Ropinirole. Drugs, 60(1), 115-137.
- Opara, J. A., Brola, W., Leonardi, M., & Błaszczyk, B. (2012). Quality of life in Parkinsons Disease. Journal of medicine and life, 5(4), 375.
- Videnovic A. (2017). Management of sleep disorders in Parkinson’s disease and multiple system atrophy. Mov Disord. 32(5):659-668. doi: 10.1002/mds.26918. PMID: 28116784.
Βιβλιογραφία εικόνων
- Ανακτήθηκε από: https://www.capital.gr (thumbnail)
- Ανακτήθηκε από: https://www.ygeiamou.gr (εικόνα 1η)
- Ανακτήθηκε από: https://www.moh.gov.gr (εικόνα 2η)
