Μια καλή μου φίλη, μου ζήτησε να γράψω ένα άρθρο, γύρω από το δίλημμα «να ζούμε για να δουλεύουμε ή να δουλεύουμε για να ζούμε;». Ένα ερώτημα, που ταλανίζει πολλούς από εμάς, ανεξαρτήτου ηλικίας.
Το πρόβλημα φαίνεται απλό, πρέπει να επιλέξεις μία από τις δύο επιλογές. Τα πράγματα όμως είναι περισσότερο πολύπλοκα απ’ ότι φαίνονται. Στη ζωή, δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο. Υπάρχουν παραπάνω ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, ούτως ώστε να φτάσει ο καθένας από εμάς στην τελική του απάντηση:
- Η εργασία μου είναι επιλογή μου ή αναγκαία συνθήκη;
- Τί αποζητώ από την εργασία μου και με ποιόν τρόπο μπορεί να μου το προσφέρει;
- Έχει να μου προσφέρει το επάγγελμά μου κάτι περισσότερο από χρήματα;
- Είμαι χαρούμενος με το επάγγελμα που έχω επιλέξει;
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις ερωτήσεις, που μπορεί κανείς να θέσει πριν φτάσει στο ερώτημα «Ποια είναι η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής;». Γίνεται λοιπόν ξεκάθαρο, πως δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση και πως για τον καθέναν από εμάς παίζουν ρόλο διαφορετικοί παράγοντες. Η εργασία μπορεί να έχει τόσο θετικές, όσο και αρνητικές επιδράσεις στη ζωή μας.
Η Σημασία της Εργασίας στη Ζωή μας
Όταν ξεκινάμε να συζητάμε για τα οφέλη της εργασίας στη ζωή μας ή για ποιό λόγο εργαζόμαστε, η πρώτη σκέψη που μας έρχεται στο μυαλό είναι τα χρήματα. Δεν είναι μόνο η βασική ανταμοιβή μας για το χρόνο που αφιερώνουμε, αλλά ταυτόχρονα μας παρέχουν ψυχολογική ασφάλεια μέσα από την οικονομική σταθερότητα. Υπάρχουν όμως και άλλα οφέλη της εργασίας, όπως η οργάνωση και η απασχόληση του ελεύθερου χρόνου μας. Η εργασίας μας είναι ένας από τους παράγοντες που καθορίζει το πρόγραμμά μας και γεμίζει ώρες από τη ζωή μας. Η ζωή μπορεί να γίνει πολύ βαρετή, όταν δεν έχεις τίποτα να κάνεις.
Επιπλέον, μέσω της εργασίας ερχόμαστε σε επαφή με άτομα εκτός του κοινωνικού μας κύκλου. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν και ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει εξελιχθεί, ώστε να μας επιβραβεύει για κάθε κοινωνική συναναστροφή που κάνουμε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, προκύπτει άλλο ένα όφελος που μας προσδίδει η εργασία και αυτό είναι η κοινωνική μας θέση (status). Ο θαυμασμός και η αποδοχή που λαμβάνουμε από τον κοινωνικό μας περίγυρο, λόγω της επαγγελματικής μας θέσης, επιδρά πολύ θετικά στην ψυχολογία μας.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως μόνο μια “υψηλή” θέση μπορεί να σου προσφέρει ψυχολογικά οφέλη. Το να βρίσκεσαι στον τομέα της καθαριότητας για παράδειγμα, μπορεί να μην ακούγεται φαντασμαγορικό, είναι όμως ένας από τους βασικότερους τομείς για την επιβίωση της κοινωνίας. Έτσι, το άτομο αποκτά αυτοπεποίθηση μέσα από την επίγνωση ότι προσφέρει στην κοινωνία και ότι είναι μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας, για την επίτευξη ενός στόχου.
Τα Προβλήματα στον Εργασιακό Χώρο
Ένα από τα κυριότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ο εργαζόμενος είναι το τοξικό περιβάλλον. Σε ένα τοξικό περιβάλλον υπάρχει συνεχής πίεση και απαιτήσεις που δε συνάδουν με την πραγματικότητα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον μπορούν να συμβάλλουν τόσο τα διευθυντικά στελέχη, όσο και οι συνάδελφοι. Απειλές, τσακωμοί, αθέμιτος ανταγωνισμός, αγένεια, είναι μερικά μόνο από τα πολλά προβλήματα που μπορούν να μας προκαλέσουν οι συνεργάτες μας. Ένα τέτοιο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει αισθήματα φόβου καθώς και παράνοιας.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το ωράριο. Η απουσία σταθερού ωραρίου, οι υπερωρίες και οι βάρδιες (κυρίως οι νυχτερινές) έχουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχολογία και στην ευημερία των εργαζομένων. Το αυξημένο στρες είναι ένα από τα κυριότερα προβλήματα για έναν εργαζόμενο που ξοδεύει πολλές ώρες στο χώρο εργασίας του, καθώς επίσης και η σωματική και ψυχική κούραση. Επιπλέον, οι υπερωρίες έχουν συνδεθεί με την ενίσχυση συνηθειών όπως το κάπνισμα καθώς και την έλλειψη ισορροπημένης διατροφής και άσκησης.
Η Κατάλληλη Επιλογή
Το να επιλέξεις τί επάγγελμα θέλεις να κάνεις, την καριέρα που θέλεις να ακολουθήσεις και κατ΄επέκταση τη ζωή που θέλεις να ζήσεις είναι δύσκολο πράγμα. Είναι ένα μακρύ ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά. Δεν είσαι μόνος/η όμως! Χιλιάδες άνθρωποι μοιράζονται τις ίδιες σκέψεις και ανησυχίες μαζί σου. Λίγοι όμως είναι αυτοί που κάνουν στον εαυτό τους την ερώτηση: Τί πραγματικά θέλω;
Ο καθηγητής Alan Watts έκανε μια πολύ συγκεκριμένη ερώτηση στους νέους που δεν ήξεραν με τι θέλουν να ασχοληθούν: «Τι θα ήθελες να κάνεις, εάν τα λεφτά δεν ήταν αυτοσκοπός;» (στο τέλος του άρθρου παραθέτω το link για το συγκεκριμένο απόσπασμα). Φυσικά και τα λεφτά είναι πολύ σημαντικά, αλλά αν επικεντρωθείς μόνο στο πως θα βγάλεις λεφτά, θα ξοδέψεις τη ζωή σου κάνοντας κάτι που δεν σε γεμίζει.
Αντιθέτως, όταν αναλογιστείς τι είναι αυτό που πραγματικά σου αρέσει και θέλεις να ασχοληθείς, τότε θα αφιερώσεις όλη την ενέργεια και τον χρόνο σου προς αυτή την κατεύθυνση. Παραδείγματος χάριν, για κάποιον που περνάει δέκα ή και παραπάνω ώρες την ημέρα μαθαίνοντας κιθάρα, η εξάσκηση δεν είναι αγγαρεία, ούτε υπερωρία. Η κιθάρα είναι το πάθος του. Όλα τα υπόλοιπα (πρόχειρες δουλειές, ελεύθερος χρόνος, προσωπικές θυσίες) είναι τα μέσα για να πετύχει τον στόχο του.
Τέλος, εάν εργάζεσαι κάπου που δεν σε ευχαριστεί και δεν σε ικανοποιεί, το μόνο που έχω να πω είναι το εξής: Δεν είσαι δέντρο! Ξέρω πολύ καλά πως στη ζωή τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα θέλουμε. Είτε το επιλέξαμε είτε όχι, μπορεί να οδηγηθούμε σε καταστάσεις που δεν θα θέλαμε ποτέ να βρεθούμε. Αυτό δε σημαίνει όμως πως δεν μπορούμε να φύγουμε. Ο τρόπος με τον οποίο θα αλλάξουμε τη ζωή μας είναι καθαρά προσωπικός και ανάλογος με τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτήν. Όλοι όμως μπορούμε να το κάνουμε. Όπως έγραψε και ο ποιητής William Ernest Henley:
…I am the master of my fate,
I am the captain of my soul.
Ολόκληρο το ποίημα του William Ernest Henley που ενέπνευσε και βοήθησε τον Nelson Mandela κατά την πολυετή φυλάκισή του: https://www.poetryfoundation.org/poems/51642/invictus
Απόσπασμα από την διάλεξη του καθηγητή Alan Watts: https://www.youtube.com/watch?v=khOaAHK7efc
Βιβλιογραφία:
Creed, P. A., & Watson, T. (2003). Age, Gender, Psychological Wellbeing and the Impact of Losing the Latent and Manifest Benefits of Employment in Unemployed People. Australian Journal of Psychology, 55(2), 95–103.
Colligan, T. W., & Higgins, E. M. (2006). Workplace Stress. Journal of Workplace Behavioral Health, 21(2), 89–97.
Sparks, K., Cooper, C., Fried, Y., & Shirom, A. (1997). The effects of hours of work on health: A meta-analytic review. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 70(4), 391–408.
